Hugur - 01.06.2008, Blaðsíða 58

Jón Egill Eypórsson
56
manninum"'4 (þrígröfin li íll „hið viðloðandi/eldur“ að ofan og gen [x „kyrrð/
fjalT að neðan) og 11111 ] jing „brunninum"'5 (kan ijl „hyldýpi/vatn“ að ofan
og xun m ,,hið milda/vindur" að neðan) eru myndræn eða hugmyndaleg tengsl
við formið vandséð.Jafnvel „Alyktanir skýrðar“ gljcflj Tuan zhuan og „Imyndirnar
skýrðar" MijJí Xiang zhuan, þ.e. þær bækur Vœngjanna tíu sem oft veita innsýn í
sh'k vandamál, hafa lidu við að bæta.
Því er það að túlkunarfræði Breytingaritningarinnar skiptist í tvær aðalgreinar.
Annars vegar að leggja áherslu á form línutáknsins og að finna með einum eða
öðrum hætti tengsl milli formsins og þeirrar merkingar sem því tengist, þ.e. nafni
og graftexta táknsins. Og hins vegar er það sú afstaða að leggja fremur megin-
áherslu á þá merkingu sem er að finna í nafni og graftexta og h'ta svo á að tengsl
við formið séu í besta falli nokkurs konar aukaverkun sem hefur minna vægi fyrir
túlkun. Þetta samspil forms og merkingar endurspeglast í hugtökunum tuan jjg.
og xiang fy4 og er ákaflega mikilvægt í fræðunum.
Sá hugsunarháttur að leggja áherslu á formið á sér sína helstu fulltrúa á Han-
tímabihnu og er sá skóli fræðimanna kenndur við xiangshuyi WMíjjj eða „tákn-
ræna stærðfræði Breytinganna“. En hafa ber í huga að flestir fræðimenn telja að
tilurð Breytingaritningarinnar hafi verið með þeim hætti að fyrst hafi verið safnað
saman rituðum véfréttum og vísdómsorðum úr ólíkum áttum og þau seinna heim-
færð upp á h'nu- og grafakerfin. Þykir það skýra fyllilega ósamræmið sem rætt var
hér á undan. Ennfremur er sterk tilhneiging hjá seinni tíma fræðimönnum að líta
á fræðimenn þessa skóla sem dulspekinga og særingamenn. Hvað sem öðru líður
einblíndu fræðimenn sem spáðu í Breytingaritninguna á þessum tíma fullmikið á
að finna þessi óræðu tengsl forms og merkingar með þeim afleiðingum að fjöldi
geðþóttalegra og langsóttra kenningasetninga er helsta arfleifð þeirra.
Á 3. öld e.Kr. er haft eftir Wang Bi: „fífSMlSiÍf • Þegar merking grafsins er
gripin má gleyma formi þess.“ Hér má raunar ekki taka orð Wang Bi sem svo að
hann hafi ekki litið á formið sem mikilvægt. Hann taldi aðalatriðið felast í því
að grípa merkingu út frá forminu, en jafnframt leit hann svo á að formið væri
mikilvægt til að grípa merkinguna. Og ennfremur segir hann „orðin", þ.e. graf-
og línutextana, vera hjálplega til þess að skilja formið. Með öðrum orðum, form
sexgrafsins og texti ritningarinnar eru hvort um sig fyrst og fremst leiðir að því
markmiði að komast að hinni dýpri, huldu merkingu grafsins. Það má segja að
þessi hugmyndafræði Wang Bi hafi ákvarðað stefnu Breytingafræða í Kína eftir
hans dag.
Snúum okkur aðeins að hinu merkingarþrungna og torræða táknmáli textans
sjálfs, og þá sérstaklega hinna elstu laga textans, graftextanna og línutextanna,
sem hefðin eignar Wen konungi og Hertoganum af Zhou. Tokum eitt sérlega
torrætt dæmi: sexgraf númer 38 11 j | j | gui Wj „mótlæti" eða ,,augnagot“'6 hefur
eftirfarandi línutexta fyrir efsta sæti eða efstu línu grafsins:
14 „Tlie Wanderer“ í þýðingu BaynesAVillielms.
15 „Thc Well“ í þýðingu BaynesAVilhelms.
16 „Opposition" í þýðingu BayncsAVilhelms. Einnig mætti þýða sem „einsamall“ eða „litinn horn-
auga“.