Helgafell - 01.12.1942, Side 27

UPPRUNI' ÍSLENZKRAR SKÁLDMENNTAR
305
hlotið viðurnefnið ,,hinn danski", þótt sænskur væri að ætterni. Svipaða
sögu er að segja um bræðurna, Ketil og Þormóð Bersasyni, er land námu á
Akranesi. Þeir eiga að hafa verið af sama langfeðgakyni sem Ingimundur
gamli, og er sú ætt talin upp runnin í Austurvegi. Þó eru þeir bræður írskir
kallaðir í Hauksbók. Eftir langdvöl á írlandi hafa þeir til íslands komið eða
jafnvel verið uppfæddir meðal íra. Dæmi þessi gefa glögga bendingu um
það, á hve afarhæpnum og ótraustum grundvelli kenningin um hinn norska
uppruna íslendinga hvílir. Þótt forfeður okkar, sem hér námu land, komi
flestir frá Noregi, sannar það ekki, að þeir hafi verið vestnorrænir að ætt-
erni. Á hinn bóginn höfum við hér skýringu þess, hvers vegna íslenzka þjóð-
in hefur verið talin grein á hinum norska þjóðstofni.
Það verður ekki skilizt svo við ,,austmennina“ Eyvind og Geira, föður
Glúms skálds, að ekki sé minnzt þeirra austmanna, sem Þorbjörn hornklofi
nefnir í Haraldskvæði sínu. Kvæði þetta virðist ort skömmu eftir orrustuna í
Hafursfirði. Þar er Haraldur hárfagri kallaður „drottinn Norðmanna“ og
„allvaldur Austmanna". Það er óumdeilt, að heitið Norðmenn sé hér notað
almennt um íbúa Noregs, enda má sjá af Ynglingatali Þjóðólfs hins hvin-
verska og frásögn Óttars frá Hálogalandi, sem dvaldi hjá Alfreð mikla Engla-
konungi seint á 9. öld, að hugtökin Noregur og Norðmenn höfðu þá nálega
sömu merkingu sem nú á tímum. En hvað merkir þá orðið austmaður á máli
Hornklofa? — Alkunnugt er það, að íslendingar 12. og 13. aldar kölluðu
Norðmenn Austmenn, en sú málvenja er vafalaust upp komin á íslandi.
Svo sem íslendingar nefndu Norðmenn Austmenn hafa Norðmenn í fyrnd-
inni kallað nágranna sína, austan Kjalar, þessu nafni eða jafnvel allar þær
þjóðir, sem í Austurvegi bjuggu. Við vitum, að Keltar á Bretlandseyjum
báru heitið Vestmenn á máli þeirra manna, sem frá Noregi komu til ís-
lands að öndverðu. Á hinn bóginn voru hinir norrænu nýlendubúar fyrir
vestan haf ekki nefndir svo. Það verður því að telja ákaflega ólíklegt, að
Norðmönnum í Noregi hafi á tímum Hornklofa verið skipt í Austmenn og
Vestmenn, eftir búsetu þeirra í landinu. Ef sú hefði verið málvenja í Nor-
egi á landnámsöld, mætti vænta að finna hana einnig á íslandi, og það því
fremur, sem íslenzka þjóðin var í stjórnarfarslegu tilliti deild í fjórðunga, er
báru heiti eftir höfuðáttum. En á íslandi þekkjast engir Austmenn eða Vest-
menn, heldur Austfirðingar og Vestfirðingar.
Því hefur verið haldið fram, að í Haraldskvæði Hornklofa gæti norskrar
þjóðerniskenndar. Það er að vísu ekki rétt. Orð skáldsins um kvonfang Har-
alds konungs taka hér af skarið. Með augljósu stolti segir skáldið, að kon-
ungurinn hafi „hafnað Hólmrygjum ok Hörðameyjum hverri enni hein-
versku og Holgaættar, og tekið konu ena dönsku". Hin danska kona er
vafalaust sú Ragnhildur, sem um getur í kvæðinu. Hornklofi segir, að hinar
dramblátu dísir hennar muni hafa annað að tala um en að Haraldur fóðri