Helgafell - 01.12.1942, Qupperneq 138

408
HELGAFELL
Gerum ennfremur ráð fyrir, að kaupmaðurinn
sé í öðrum stjórnmálaflokki en viðskiptamað-
urinn. Hvað mundum vér nú segja, ef kaup-
maðurinn réðist á þennan mann með skömm-
um og segði, að hann hefði með viðskiptum
sínum ráðizt á verzlunarfrelsið £ landinu og hon-
um gœti ekki gengið annað til en fjandskapur
við stjórnmálastefnu sína? Ég býst við, að vér
mundum hlœja að honum.
Það er ástæða til þess að taka þetta fram hér,
vegna þess, að áróður sá hinn mikli, sem haf-
inn hefur veriÖ gegn Menntamálaráði, stafar
fyrst og fremst frá einstökum rithöfundum og
listamönnum, sem þykir MenntamálaráÖ ekki
hafa metið verk þeirra að verðleikum eða of-
metiÖ verk annarra, og reyna að telja mönnum
trú um, að hér sé veriÖ að berjast gegn rétti
manna eSa frelsi til að fylgja ákveSnum skoð-
unum og stefnum í listum og stjórnmálum, og
hið sama kemur fram í hinum tilfærðu orSum
herra Gylfa Þ. G£slasonar. En hver sem gerir
sér það ómak að athuga styrki þá, sem Mennta-
málaráð hefur veitt til skálda, listamanna og
nemenda, ókeypis far til útlanda, svo og af
hverjum listaverk hafa verið keypt, mun sja,
að þar eru menn af öllum stjórnmálaflokkum
og öllum bókmennta- og listastefnum í þessu
landi. Ég endurtek það, sem ég sagði £ grein
minni. „Baráttan um Menntamálaráð" £ Morg-
unblaðinu 29. apríl þ. á.: „Það hefur verið við-
urkennd regla MenntamálaráSs, þann tíma, sem
ég þekki til, að útiloka engan mann vegna
stjórnmálaskoðana hans, heldur reyna að meta
hvern mann eftir verkum hans: ritum, mál-
verkum, frammistöðu við nám o. s. frv." —
Hitt ætti engan að furða, þótt MenntamálaráS
gæti ekki £ þessum efnum gert svo öllum lík-
aSi og sízt þegar í stað, svo sem £ garðinn var
búið af veitingavaldsins hálfu um sumar þessar
fjárveitingar, þegar Menntamálaráð tók við. Það
er vandasamt aS meta verk rithöfunda og lista-
manna svo, að ekki orki tvímælis, því að ekki
er kunnugt, að til séu örugg tæki til að ganga
úr skugga um gildi þeirra eins og t. d. matvæla
eða álnavöru. Þvi miður er óvíst, að allir yrðu
ánægðir þótt rithöfundum og listamönnum yrði
faliÖ að ráðstafa dómsvaldinu yfir sér, þv£ að
mat þeirra hvers á öðrum er ekki allt af ein-
róma, en fús væri ég til að eftirláta þeim mitt
sæti £ Menntamálaráði, þv£ að ekki hef ég sótzt
eftir þvi, Mér hefur fundizt það raunalegast,
að þeir, sem MenntamálaráS hefur hossaÖ hæst,
virðaot hafa verið jafnfúsir til að gefa þv£ van-
traustsyfirlýsingu og hinir, sem minna hafa úr
býtum borið. Þó hefur enginn þeirra gert til-
lögu um það, að fjárveiting til sín væri lækkuð
til að hækka hjá hinum.
GuSm. Finnbogason.
Steinn Steinarr
gegn Jóhanni Briem
Jóhann Briem, hefur gert mér þá ánægju að
andmæla stuttri grein, sem ég skrifaði um Þor-
vald Skúlason, og birti £ sumarhefti Helgafells.
Jóhann Briem segir, að list Þorvalds Skúla-
scnar sé óhlutkennd og sprottin upp úr sálar-
lffi höfundarins. Mér kemur ekki við, hvað J.
B. finnur út úr málverkum. Það er hans einka-
mál. Að sjálfsögðu sýnist sitt hvorum, og skynj-
anir okkar beggja eiga nokkurn rétt á sér, þótt
ólfkar séu, — ef hugur fylgir máli. En ég skal
geta þess, að þótt Þorvaldur hafi máski málað
nokkrar n jög „abstrakt" myndir, er sú list-
stefna ekki einkennandi fyrir verk hans, enn
sem komið er að minnsta kosti.
Jóhann Briem kallar það ennfremur ósvara-
verða fjarstæðu að álíta Þ. S. fremstan fslenzkra
„moderne" málara. Það er einnig einkamál
hans, sýnu viðkvæmara en hið fyrra, — og skal
ég ekki fara nánar út £ þá sálma að svo komnu
máli. En þann misskilning vil ég þó leiSrétta,
ef auöið er, að þegar ég tala um „moderne"
listmálara, á ég ekki við þá, „sem komnir voru
á undan".
Þá kemur að minni stærstu synd. Ég hef ekki
lýst nógu rækilega hinu ytra formi myndanna.
Ég hef m. ö. o. ekki mælt út í sentimetrum
flöt hvers litar fyrir sig, en það mun vera ein-
asta leiðin til þess að lýsa listgildi málvorka,
samkvæmt kenningu J. B. Á sama hátt ber rit-
dómaranum aðeins að telja blaðsíSurnar £ bók-
inni, línurnar á blaðsiðunni, orðin £ línunni o.
s. frv. MeS því eina móti fá „fslenzkir lesend-
ur" falslausa hugmynd um innihaldiÖ!
En list nútfmans og allra tfma er miklu marg-
þættari í eðli sínu, en Jóhann Briem grunar
eða vill vera láta. ÞaS þarf ekki endilega að
vera innantómt glamur, þótt sagt sé um mynd-
ir, að þær búi yfir einhverjum dularfullum
töfrum. Sheldon Cheney, sem skrifað hefur
bækurnar „Modern Art" og „Expressionism in
Art“, segir, að listmálarar nútimans verSi ef
til vill ekki skildir til fulls, nema með aðstoð
austrænnar dulspeki. Hvað segir Jóhann Briem
við slíkri kenningu?
Annars er ég ekki alveg viss um, að J. B.
skilji ævinlega til fulls þá hugsun, sem felast