Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 61

LÍTIL SAMANTEKT UM ÚTILEGUMENN
123
ur hafi getað lifað á landsins gæðum á heiðum og fjöllum þessara fjöl-
mennu sýslna sumarpart eða jafnvel tvo. Þó má mikið vera ef þau hafa
feingið næði til að liggja sem nautaþjófar eða sauða öllu leingur en
sem svarar nútíma sumarleyfi jafnnærri alfaraleið og í „Heinglafjöll-
um“ áður en Kjalnesíngar og Arnesíngar tækju til sinna ráða, enda
virðist fljótlega hafa rekið að því í bæði skiftin. Um hjú þessi virðist
eingin endurminníng hafa geymst hvorki í þjóðsögu né örnefni, þau
virðast í aungvu hafa verið frábrugðin þeim tötralýð og lausíngja sem
krökt var af í landinu, og aldrei nafngreint nema ef það komst undir
mannahendur og var húðstrýkt eða höggvið. Rómantík hefur eingin
skapast um þau Eyvind fyrsta og konur hans, enda er það í eðli sínu
órómantískt að liggj a úti í Kjalarnesþíngi og á Mosfellsheiði og jafnvel
í Heinglinum.
Loftur bóndi Sigurðsson vestanaf Ströndum „legst út“ árið 1681
með tveim konum sínum, annarri óléttri, og fjórum börnum, en því
miður mun sú útilega hafa verið helsti snubbótt. Hann ætlaði búferlum
til Surtshellis, sem sýnir að kunnað hafa menn sögur um hellismenn
fyrir vestan í hans tíð; á leið sinni að vestan gerir hann myndarlega
tilraun að stela sauðfé í Hrútafirði. Þetta var um haust. Bóndinn var
tekinn á Tvídægru þar sem hann var að reka hundrað fjár suður
heiðar áleiðis til Surts. Það var í fyrstu snjóum og hrútfirðíngar röktu
spor hans. „Hafði hann einusinni eður tvisvar eld brúkað á veginum,
að sjóða því (hyski sínu) til matar. Hann bar á fimm eða sex hestum
og rak fyráminst frekt hundrað fjár, hvað alt var stolið, bæði féð og
hestarnir, svo og það sem var á þeim borið,“ segir Grímsstaðaannáll.
Loftur Sigurðsson var dæmdur á Berufjarðarþíngi af Magnúsi Jóns-
syni lögmarmi 14. desember 1681 og aftekinn. Þetta var nú útilegan
hans.
Annálar og Espólín geta þess að þrír strákar, kendir við hnupl í
ýmsum áttum, Jón Erlendsson, Arni Grímsson og Ivar, hafi „lagst út“
í helli suðraf Bárðardal. Á þeim slóðum vita menn ekki af neinum
helli. Utilega þessara peya virðist hafa verið heldur stutt, bændur tóku
þá samsumars 1747. Feril þeirra má rekja að nokkru síðar: Jón og
Ivar virðast vera „vegabændur“ einsog þeir gerðust í þann tíð, og
aldrei bendlaðir við útilegumerisku að undanskildri dvöl þessari í
ókunnum og ófinnanlegum helli suðraf Bárðardal; Árna telja heim-