Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 111

SVAR VIÐ RITDÓMI
173
hjáleigu; hlýtur þa'ð að hafa verið fyrir reikning Bryde. Trúi því hver sem trúa
vill, að Bryde hafi lánað keppinaut hús sitt til að verzla í. J. S. fékk verzlunar-
leyfi 1864, en svo hefur alltaf verið talið, að hann hafi aldrei sett á stofn verzlun,
mun hafa brostið fjármagn til þess. Hann var alltaf talinn fátækur. J. G. Ól. er
hróðugur yfir því, að hafa bjargað fyrir verzlunarsöguna nýjum kaupmanni, er
hafi tekið á leigu Tangaverzlun — og sama líklega um J. S. — Þessu var sleppt
í Eyjasögu, því hér vissu allir, að Bryde, er ekki mátti eiga samtímis 2 verzlanir
hér, eins og lög voru þá orðin, lét seinna verzlunarstjóra sinn, Gísla Engilbertsson,
telja sig fyrir verzluninni um nokkur ár. Engri breytingu olli þetta samt, og var
Bryde eftir sem áður kallaður kaupmaðurinn, en Gísli verzlunarstjórinn, eins og
hann hafði verið. Síðar tók sonur Bryde formlega við. Hlut Gísla kaupm. Stefáns-
sonar, þess mæta manns, vildi ég vissulega eigi gjöra minni. Vísa til Eyjas. um
þetta. Þessi litla verzlun, er féll niður, er eigandi hennar dó 1904, var alltof lítil til
þess að hennar gætti nokkuð í samkeppninni við hina öflugu selstöðuverzlun. Sig-
fús Arnason alþm. mun hafa verið forstjóri pöntunarfélagsins 1893.
Selstöðuverzlun Bryde hlaut auðvitað að verða með og styðja viðskiptamenn
sína við vélbátaútveginn, annar eins skriður og kominn var á þessi mál, sbr. það
er Eyjasagan segir um hlutverk kaupmanna um lánveitingar til báta og húsa. En
alkunna er, að Gísli Johnsen átti langvirkastan þátt í aukningu vélbátaútgerðar-
innar. Þessi mál, sem eru allyfirgripsmikil, munu verða skýrð nánar á öðrum
vettvangi.
Amazt er við því að skrifað er teinæringur fyrir tenæring og að nokkrar til-
vitnanir eru færðar innan gæsalappa.
Prentvillur eru eigi margar. Misprentazt hefur á einum stað Ofanleyti fyrir
Ofanleiti, á einum stað og Eyði fyrir Eiði. Utha fyrir Utah og örfáar aðrar prent-
villur. Brekkuhús hefur alltaf heitið svo. Flaktir, flökin eða börðin á Helgafelli
er rétt. Nafnaskrána samdi höf. Eyjasögu eigi sjálfur. Þar hefur því miður slæðzt
inn villa. Prentvillur geta verið ásæknar og það hefur J. G. Ól. sjálfur fengið að
reyna. I umgetinni ritsmíð hans um Eyjasögu eru eigi færri en 8 prentvillur eða
aðrar villur, sumra þeirra getið hér að framan.
Ritdómar hafa verið birtir um Eyjasöguna í nokkrum blöðum og tímaritum
eftir sögufróða menn og rithöfunda, er hafa farið mjög lofsamlegum orðum um
bókina. Rétt tel ég að geta hér skriflegra umsagna lærðra sagnfræðinga, fyrrv. og
núver. prófessors í sagnfræði við Háskóla íslands, er kynnt höfðu sér handrit
Eyjasögunnar áður en hún var prentuð.
Annar þessara manna, fyrrv. prófessor við Háskóla íslands, kemst svo að orði:
„Vestmannaeyjar hafa að mörgu leyti átt við önnur kjör að búa en aðrir lands-
hlutar, bæði um bjargræðisvegi, verzlunarháttu og ýmsar útreiðslur o. s. frv., en
um það hefur landsmönnum, jafnvel fræðimönnum verið lítt kunnugt fram á
þennan dag. Höfundur Eyjasögu er fyrsti fræðimaðurinn, sem fjallað hefur ræki-
lega um þetta efni, og bætir rit hans því úr brýnustu þörf.“
Umsögn hins síðarnefnda prófessors hnígur í svipaða átt. Hann segir m. a. að
langmestur hlutinn í þessu riti, er hann telur geysifróðlegt, hafi verið honum með
öllu ókunnugt áður. Niðurlag umsagnar hans: „Alit mitt á ritverki þessu eftir
skjótan yfirlestur hlýtur því að byggjast á lauslegu mati á efnisdráttum höf„ rök-
semdum hans og meðferð allri, en þó með nokkurri hliðsjón af því hvemig hann
fer með efni, sem ég hef átt kost á að kynna mér nokkuð sjálfur. Ætla ég þá, að
ritið beri ljósan vott um mikla eljusemi og þekkingu á efninu og ríkan fræðimann-