Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 119

UMSAGNIR UM BÆKUR
181
En drengurinn hafði erft mikiff af
tápi ömmu sinnar, sem ekki lét sér fyrir
brjósti brenna að lumbra ein meff vatns-
berastöng á fimm náungum sem mis-
þyrmdu bónda einum, og var „bara
skemmt“ þegar karlinn hennar var
orðinn svo nízkur að hann tímdi ekki aff
gefa henni aff éta, en seldi kjóla hennar
og loðfeld og lánaði peningana gegn ok-
urvöxtum. Gorkí fór þá aff vinna sér og
ömmu sinni inn peninga með því aff
safna tuskum og stórgripabeinum og
selja. Félagsskapur hans og nokkurra
drengja, álíka snauffra, svo og samveran
meff ömmu hans, voru einu sólargeislar
drengsins í þessu ömurlega lífi rúss-
neskrar alþýffu á æskudögum hans.
Þaff er ekki ætlun mín að segja frá
innihaldi þessarar bókar, þaff er alltof
safamikið, marglitt og furffulegt til þess
aff þaff sé hægt meff nokkrum orðum. Ég
vil aðeins vekja eftirtekt fólks á henni,
og ekki eru bindin sem á eftir koma síð-
ur fróffleg.
Martin Andersen Nexö: Endurminning-
ar I. (TötriS litla). Björn Franzson ís-
lenzkaði. Ditta mannsbarn 1. Þýðandi
Einar Bragi Sigurffsson.
Danski rithöfundurinn Martin Ander-
sen Nexö er síffan Gorkí leið mestur
höfunda verkalýðsstéttarinnar í Evrópu.
Bækur hans hafa veriff þýddar á flest ev-
rópsk mál, kínversku, japönsku og es-
peranto. í Ameríku og Rússlandi hafa
þær verið gefnar út í risaupplögum.
Hann á þannig milljónir þakklátra les-
enda meffal verkalýffs heimsins og hefur
auk þess unniff sér fastan sess í heims-
bókmenntunum með hinum mannúðar-
fullu skáldsögum sínum.
Nexö er orðinn gamall maður, hann
verður áttræður á þessu ári, en hann er
enn í fullu andlegu fjöri. Hann hefur
ferðazt mikið og reynt margt. Á her-
námsárum Danmerkur var honum varpaff
í fangelsi, en tókst aff flýja til Svíþjóðar
og hélt þar ótrauffur áfram ritstörfum
sínum. Áriff 1945 kom hann heim aftur
og var þá ákaft hylltur af samlöndum
sínum, sem hann hafffi þó áffur orffiff aff
þola sitt af hverju af. Til dæmis var hon-
um varla vært í Danmörk eftir fyrri
heimsstyrjöldina, af stjórnmálalegum á-
stæðum, og dvaldizt þá nokkur ár í
Þýzkalandi, og árið 1939 lét skólastýra
hússtjórnarskóla í Sorö brenna bækur
hans opinberlega.
Líkt og Gorkí er Nexö alinn upp viff
mikla fátækt, og hjá honum er þaff
einnig þráin eftir mannsæmandi lífi
sem gerir hann að málsvara verkalýðs-
ins og allra undirokaðra. I blaffagrein
„Fattigper og kirke“ keinst hann svo að
orði: „Bak við baráttuna liggur vakn-
andi viðurkenning á háleitu takmarki
mannsins, vitund um helgi einstaklings-
ins — líka þar sem hann er klæddur
lörfum og liulinn óhreinindum. Þess
vegna elskar almúginn Krist; orff hans
hefur um aldir lifaff í brjósti undirok-
affra eins og hvísl um mannréttindi...“
Og líkt og hinn mikli rússneski starfs-
bróðir hans er Nexö trúr alþýðunni, þótt
hann komist sjálfur upp úr foraði því
sem hann lifði í meff henni í öndverffu.
Hann var líka alla tíff minnugur orða
þýzka glerskerans sem fyrstur sagði hon-
um frá sósíalisma: „Wenn du einmal
Dichter wirst, dann vergesse nicht das
Proletariat.“ (Þegar þú verffur orðinn
skáld, gleymdu þá ekki öreigunum).
í þessum hluta endurminninga sinna
segir höfundur frá bemsku sinni í Kaup-
mannahöfn og þangaff til hann flyzt meff
foreldrum sínum til Borgundarhólms.