Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 106

168
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
átti sér og staff varðandi útgerðina, er menn gerðu út fleiri sameiginlega, báta
o. s. frv. J. G. Ól. virðist einblína fullmikið á bókaútlánin ein.
í Eyjasögunni er mjög margt varðandi árferði og aflabrögð og afkomu manna
yfirleitt og vitnað til óyggjandi heimilda, enda eigi á nokkurs meðfæri að semja
Eyjasöguna, sem er og hagsaga héraðsins án þessa. Niðurstöður hins raunsæja
veruleika tala sínu máli, og þar sem þess er kostur er einnig stuðzt við annála og
árferðisskýrslur. Mörg fyrirbæri eru sem veita verður athygli, og sá, sem eigi gjör-
ír það, er eigi Jær um að dæma um árferði og aflabriigð í Eyjum, bæði fyrr og
seinna og kemur honum lítt að haldi, þótt hann tíni allt til, sem finna má í ann-
álum og sjálfsagt er. Hagsöguþættir héraðsins eru þannig samtvinnaðir, að menn
verða að geta rakið og hafa skil á hverjum fyrir sig, til þess að sjá hinn sanna
svip heildarniðurstöðunnar. Þetta er einmitt gert í Eyjasögunni, er tekur til margs,
ier áð þessu lýtur, sjá t. d. um tölu tómthúsa, er goldið var eftir, þau fækka og
fjölga, eftir því hvort árferði versnar eða batnar. Afgjaldagreiðslur af jörðum,
eftirgjaíir, er áttu sér stað eftir langvarandi aflaleysi, og einnig tíundir og skattar
tala sínu máli, en kaflana hér um kveðst J. G. Ól. lítt hirða, og raunar þarf ekki
að furða sig á því eftir öðrum staðhæfingum hans. I atvinnusögu síðustu ára er
auðvitað margt ósagt ennþá, því enn er svo margt í deiglunni, svo eigi er hægt að
ætlast til þess, að Eyjasagan sé eins og handbók, eins og J. G. Ól. orðar það.
Stórfelldar breytingar gjörast á öllum sviðum og taka við hver af annarri og halda
áfram að skapa framþróun seinni tíma. Hetjusögur og afreksverk tel ég bezt eigi
heima í sérritum, þær var heldur ekki hægt að taka upp í söguna rúmsins vegna.
Skrár yfir meðlimi hinar ungu bæjarstjórnar, athafnir og gjörðir hennar, vart tví-
itugrar, er sagan var samin, þótti mega bíða seinni tíma. J. G. Ól. finnst þetta bera
vott um hraflkennda efnismeðferð.
J. G. Ól. hefur á réttu að standa í því að í kaflanum „Sitt af liverju", sem er
minnsti kafli bókarinnar, aðeins 7 síður, er ýmsu óskyldu efni blandað saman. Þó
!hann geti þannig sagt eitthvað rétt, er heildarskilningur hans á málinu samt öfug-
-ur við sannleikann. Um niðurröðun efnis og kaflaskipun hafa ýmsir látið í 1 jós
'ánægju og talið nýjung fyrir héraðssögur. Eigi ætti það að koma að sök, þótt vísað
sé í sýsluskjöl á þjóðskjalasafninu án nánari aðgreiningar. Tilvitnanir eru ýtar-
,Iegár í sögunni, eins og hver getur bezt sannfærzt um, er hana les.
■ Nokkur handrit, sem vitnað er til í heimildaskránni voru eigi prentuð, er gengið
var frá hlutaðeigandi köflum og er tilvitnuninni í óprentaða handritið haldið, og
'þár sem svona stendur á, hvorttveggja tekið upp í skrána. Á þetta sér stað um
sóknarlýsingamar, sbr. Ömefni í Vestmannaeyjum, Rvk 1938. Vísað er til Tyrkja-
.ránssögunnar og óprentaðs handrits, er verið hafði fyrr í eigu séra Jóns á Kálfa-
felli og sonar hans séra Jóns Austmanns á Ofanleiti, niðja Tyrkjaránssöguhöf.
Kláusar Eyjólfssonar, sjá og Blöndu V. og í handritaskránni: Þorlákur Markússon,
«r J. G. Ól. kallar Magnússon. Nokkrar fleiri mætti tína til. Nafn afmælisrits
Bátaábyrgðarfél. V. E. hafði undir prentun því miður fallið úr skránni.
Niðurröðun myndanna í bókinni réð útgáfufyrirtækið og má sjálfsagt um hana
deila. Þótt mannamyndir séu margar, saknar maður samt ýmsra Vestmannaeyinga.
Því má helzt um kenna, að myndir fengust ekki í tæka tíð. Allflestum hefur samt
þótt myndavalið heppnast allvel, og þykir sem þarna megi sjá sem svipleiftur sam-
'tíðar og fyrri tíðar, heildarrunninn, þróttmikinn svip fólksins, karla og kvenna, er
eyjamar byggja. Margar landslagsmyndimar og af atburðum og stöðum em valdar
í því augnamiði að sýna framþróunina hér. Mátti það að vísu teljast sérstök