Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 110

172
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
aðrir, er eigi hafa kynnt sér þessi mál til hlítar, mega ekki halda að tilviljun ein
hafi ráðið um nytjar fuglatekjunnar. Þess má geta að í Vestm.eyjum var eigi
siður að drepa lundakofuna og menn forðuðust að drepa seyðislundann. Þegar
snaraður var svartfugl var að vísu tekið mikið af egglægju, en menn höfðu það
fyrir satt, að annar fugl settist á eggin, ef bælin voru ekki tæmd, sem sjaldan kom
fyrir og jafnan þótti ósvinna. Svo mikið virtist vera af fugli á sjónum, að hann
komst ekki nærri allur fyrir á bælunum. Með samvinnu og samráðum, reglubund-
inni tilhögun, og seinna löglegum samþykktum, varðandi lundaveiðarnar frá 1894
og eiginl. frá 1889, tókst að tryggja viðhald stofnsins og án offjölgunar, sem einnig
mátti varast.
Utgerð og sjósókn. II. bindi Eyjasögu má næstum segja að sé ein samfelld hag-
saga héraðsins, vísast til þess, er að framan segir hér um. Aflabrögðin, sem þó
ein út af fyrir sig eru ekki nóg til að sýna hversu er um hagsældina, sbr. t. d.
aflaárið 1930, eru ýtarlega rædd. Miklu skiptir um arðsemina, hvemig henni er
varið og hvar hún lendir o. s. frv. í Eyjasögu eru þessu gjörð skil og þar lýst fram-
þróunarsögu Eyjanna og hinni miklu byltingu, er hér varð í atvinnu- og verzlunar-
málunum upp úr aldamótunum og einkum eftir að vélbátaútgerðin hófst. I engri
annarri héraðssögu er hinni fjárhagslegu framþróun gerð jafn ýtarleg skil. Þessi
víðfeðma þróun kemur fram á mörgum sviðum, í aukningu bátaflotans, sem lýst
er nákvæmlega um áratugina frá aldamótum, húsbyggingum er jukust hundruðum
saman, ræktun Eyjanna. Sýnt er hve eignir manna jukust, landskyldir og leigur,
skattar og útsvör. Sýnt er hvernig efnaleg afkoma manna var orðin gerbreytt á
þessum áratugum, frá næstum algeru eignaleysi flestra, því hér áttu flestir menn
hvorki hús sín né nokkurn þumlung af landi fram á síðari áratug 19. aldar. Geta
má þess, að viðhorfið var þannig um hinar nýju ræktunarlendur, að leigjendur
höfðu rétt til að selja þær og veðsetja, er nálgaðist þannig eignarréttinn, þótt að
vísu ættu þeir þær ekki, en þetta var mikil breyting frá því sem áður var.
Sýnt er hve smálestatala vélbátanna eykst jafnt og þétt og hvernig fiskaflinn
margfaldast á árunum 1899—1930. Hvernig verzlunum fjölgar úr 4 í 38. Fiskútfl.
1899—1940. Samt slær J. G. Ól. því fram, að eigi sé sögð hagsaga Eyjanna né
byltingar þeirrar, er vélbátaútgerðin kom af stað. Rökstuðningur hans allur er
fráleitur. Sjálfur greinir hann frá vélbátafjölguninni 1906—1912, nefnir 2 vélbáta,
þá fiskisælustu. Eros hét fyrsti vélknúni fiskibáturinn í Eyjum, fenginn 1904. Um
það eru skjallegar heimildir, er eigi verða véfengdar. Hann gekk þó eigi á vetrar-
vertíð heldur á vorvertíð. Um þessi mál vísast nánar til Eyjasögu.
Lítil breyting varð hér á verzlunarháttum þennan stutta tíma, sem þeir kaupm.
Gísli Símonarson og Jens Benediktssen, er báðir voru þekktir athafnamenn, ráku
hér verzlun og útgerð á fyrra helmingi 19. aldar. Arðurinn af verzlun þeirra dróst
allur út úr héraðinu, alveg eins og átti sér stað um dönsku kaupmennina. Þeir
voru hvorugir búsettir hér, mest erlendis og fjölskyldur þeirra.
Ruglkennt er það, enda fjarstæða, er J. G. Ól. heldur fram um verzlun Jóns
Salómonssen, er hann nefnir Salmonsen, í Tangahjáleigu. Þetta húsnafn hefur
aldrei verið hér til sem lögheiti eða nafn á húsi eða býli hér. Eldri menn muna,
að þetta nafn var manna á milli í gamni tengt við salthús, er Tangaverzlun átti
og þar tekið á móti blautfiski og lifur fyrir Tangaverzlunina. Fyrst mun hús þetta
hafa verið viðbygging við salthús inni á Tanga eða skúr, en seinna reisti Tanga-
verzlun salthús í Skipasandi og yfirfærðist hjáleigunafnið á það. Jón Salómonssen
var einmitt starfsmaður við verzlun Bryde, og liafði hann verzlað í þessari Tanga-