Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Qupperneq 93

„Öll erum við börn
skáldsögunnar“
Viðtal við Milan Kundera.
Lítur þú á þig sem austurevrópskan rithöfund, Milan Kundera ?
Þetta er fráleitt hugtak. Menningarsögulega séð hefur Tékkóslóvakía
aldrei tilheyrt Austurevrópu. Landið var hluti af Vesturlöndum á sama
hátt og Pólland og Ungverjaland. Það er því fáránlegt að kalla bókmenntir
þessara landa austurevrópskar.
I hverju felast og hvar liggja menningarskilin milli Austurevrópu og
Vesturevrópuf
Skilin liggja að heita má milli Rússlands og Póllands. Þau eru margþætt.
Þau felast í fyrsta lagi í skiptingu kristninnar í tvær kirkjudeildir, þá
rómversk kaþólsku og þá grísk kaþólsku. Klofning kirkjunnar hafði í för
með sér ýmsar mikilvægar breytingar, t.d. mismunandi stafagerð. Sögu-
lega séð er reginmunur á Rússlandi og Vesturevrópu. Skólaspekin
(heimspeki miðalda) hafði aldrei nein áhrif í Rússlandi en hins vegar mikil
áhrif á hugarfar Vesturevrópubúa. Rússar upplifðu aldrei Endurreisnar-
tímabilið, né heldur áttu þeir í trúarbragðastríðum eins og þeim sem
geisuðu hérna á Vesturlöndum milli kaþólikka og mótmælenda. Eins gætti
áhrifa barokksins aldrei þar austurfrá. Allt eru þetta atburðir og stefnur
sem hafa mótað hugarfar Vesturlandabúa og greina þá því nokkuð frá
Austurevrópubúum. Það var ekki fyrr en á átjándu öld sem Rússar tóku
að færa sig nær Vesturevrópu. A nítjándu öldinni blómstruðu hins vegar
samskiptin milli Rússa og Vesturevrópubúa þannig að ekki er hægt að tala
um alger menningarskil, þau eru náttúrlega afstæð. En þótt afstæð séu eru
þau raunveruleg. Með öðrum orðum, ef menn skipta Evrópu í vestur- og
austurhluta verða þeir að taka áðurnefnd skil með í reikninginn, skil sem
eru eldforn og sögulega rétt. Það er ljóst að skipting Evrópu samkvæmt
Yaltasáttmálanum er langt frá því að svara til þessarar sögulegu skiptingar.
Yaltasáttmálinn dregur mörkin milli Vestur- og Austurevrópu svona þrjú
til fjögur hundruð kílómetrum of vestarlega.
Hver er að þínum dómi staða Evrópu í heiminum nú?
Ef borin eru saman ýmis menningarsamfélög kemur í ljós að það
355