Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Qupperneq 100

Tímarit Máls og menningar
sínum, fræðimanninum Ole Worm og er kallað Codex Wormianus eða
Ormsbók. Texti þessara tveggja handrita er svo líkur að fræðimenn telja að
þau kunni að eiga sameiginlegt forrit. Það forrit virðist og hafa verið
náskylt forriti fjórða aðalhandritsins, skinnbókar frá því um 1600 sem
geymd er í Utrecht í Hollandi og hefur kenninafn af þeim stað, kölluð
Trektarbók.
Þessi þrjú síðastnefndu handrit hafa öll ámóta „réttan" texta en Kon-
ungsbók hefur oftast verið lögð til grundvallar í útgáfum og því er það
texti hennar sem menn kannast best við og oftast er til vitnað. Þótti
einboðið að fylgja því handriti einnig í þessari útgáfu. Virðist eðlilegt að
láta sitja við Konungsbókartextann þangað til komin er fræðileg útgáfa þar
sem öll handritin eru nýtt í því skyni að komast sem næst frumtexta
Snorra. Slík útgáfa er nú í vinnslu í Stofnun Arna Magnússonar. Eftir
Trektarbók hefur Edda reyndar aðeins einu sinni verið gefin út á Islandi
(skólaútgáfa Iðunnar í umsjón Árna Björnssonar, Rvík 1975).
En ekki eru allir birnir unnir þótt þessi ákvörðun hafi verið tekin. Einn
grimmasti vandi útgefenda hefur jafnan verið ákvörðun um stafsetningu!
Engin samræmd stafsetning var til að fornu og því við fátt að styðjast ef
útgefandi vill komast sem næst ritunartíma í frágangi texta síns. Er
reyndar stundum torséð hvað gæti rekið hann í þá áttina. Hafa þá
fræðimenn komið sér upp ýmsum aðferðum. Ein er sú að fylgja handrit-
um sem nákvæmast, sýna í nútíðarprenti hvernig fornir skrifarar gengu frá
texta sínum. Þetta er að sönnu mjög vísindaleg aðferð en heldur verður
málið ókræsilegt til lestrar með því móti. Er því vænlegra að grípa til
einhverskonar samræmingar. Um hina fræðilegu stafsetningu sem stund-
um er kölluð „samræmd og forn“ en var samt búin til á síðustu öld er
ástæðulaust að hafa nokkur hæðiyrði. Hún er fróðleg en veldur því samt
að reistur er hálfgerður veggur milli óvanra nútíðarlesenda og textans.
Sýnist óþarft að drýgja erfiði manna með því móti í útgáfu sem ætluð er til
skemmtunar og fróðleiks þeim sem hafa eftir fáu að slægjast í málsögu.
Eftir margvíslegar umþenkingar afréð ég að ganga svo langt sem fært
væri og á nokkurn hátt verjandi í átt til nútímastafsetningar íslenska
ríkisins. Með því móti þóttist ég leggja á það áherslu að þrátt fyrir háan
aldur ætti Snorra-Edda enn fullt erindi við landa sína, gott ef hún væri
ekki meira að segja nútímalegri en margt það sem verið er að berja saman á
tungu Snorra um þessar mundir. Jafnframt skyldi þess þó freistað að
varðveita skemmtilegar og fornar orðmyndir. Þessi ákvörðun fól þó í sér
að ég setti mig í margháttaðan vanda. Því það er ekki alltaf einfalt mál að
segja til um hvað er stafsetning, hvað orðmyndir — sem fróðlegt væri að
halda. Þann vanda afréð ég að leysa á svipaðan hátt: Með því að ganga eins
362