Tímarit Máls og menningar - 01.09.1985, Page 103

I staðinn fyrir formdla
Af samhenginu hjá Snorra er ljóst að hann skilur kenninguna „Dvalins
drykkur“ svo að það sé skáldamjöðurinn. Dvalinn er dvergur og „dverga-
mjöður“ er skáldskapur. Sýnist þá alveg ljóst að skilja beri orðin „rekkar
nemi Dvalins drykk“ eitthvað á þá leið að menn skuli læra vísuna. I fyrri
vísuorðunum tveim kemur svo fyrir kenningin „bjórs brík“ og getur
merkt „kona“. Greinilega er gripið niður í miðja málsgrein, og hugsanleg
samantekt vísuorðanna væri þá: „Að lík bjórs bríkar og mitt væri borið í
einn sal. Rekkar nemi Dvalins drykk.“
Þetta er gott og blessað, en hvar á „dauðs“ heima? Og er það eignarfall
af lýsingarorðinu „dauðr“ eða nafnorðinu „dauðr“ (= dauði)? Magnús
Finnbogason setur það sem sjálfstætt lýsingarorð með „mitt“: „lík mitt
dauðs“. Hermann Pálsson lætur það standa með Dvalins: „drykkur
Dvalins dauðs“. Af strákskap gekk undirritaður framhjá þessu orði í
skýringum og beygði þannig hjá, kannski vegna þess að hann langaði til að
setja orðið niður á þriðja staðinn: Er ekki „dauðs salur“ einhverskonar
„líkhús“?
Þœttir úr sköpunarsögu verks
Það er einatt haft fyrir satt á fræðibókum að sköpunarsögu Eddu megi
rekja — og um leið skýra suma drætti verksins — á þennan hátt: Eftir
utanför sína árið 1220 kvað Snorri lofkvæði mikið um Hákon Noregs-
konung og Skúla jarl. Þetta kvæði nefndi hann Háttatal og var 102 erindi
undir fjölskrúðugum bragarháttum. En við athugun komst hann að þeirri
niðurstöðu að menn yrðu að kunna býsna margt fyrir sér í skáldskapar-
fræðum til þess að geta skilið verk hans til fullnustu. Hann samdi því
sérstakan formála að Háttatali, það sem nú heitir Skáldskaparmál í Eddu.
Og enn komst hann í vanda: Til þess að menn skildu skáldamálið urðu
þeir að kunna margt í goðafræði, og því prjónaði hann enn tvo kafla
framan við Háttatal, formálann, sem nefndur er Prologus, og allýtarlega
„goðafræði" sem nú heitir Gylfaginning.
Hér skulu ekki bornar brigður á þessa kenningu. Margt í texta Eddu
styður sköpunarsögu af þessu tagi, t.d. óþarfar endurtekningar, sem þykja
benda til þess að verkið sé ekki „hugsað frá upphafi til loka“ heldur orðið
til á þann veg að höfundur sé að þreifa sig áfram. Hinsvegar er ekki víst að
sagður sé nema hluti sögunnar með þessu. Anne Holtsmark, eddufræðing-
urinn norski, hefur komist svo að orði um Gylfaginningu: „Þetta er
norræn goðafræði eins góð og hægt var að skrifa hana 200 árum eftir
kristnitökuna á Islandi.“ (Kulturhistorisk leksikon, III. bd. dálkur 477,
„Edda — den yngre“). Hér mætti gjarna staldra við.
365