Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Síða 15

Listin að Ijúka sögu
hetjulundar, sem er farin að verða úrelt og fáránleg í samtíma kristnu
umhverfi þeirra.
Báðir aðhyllast þeir sem fjarlæga óskmynd hinn mikla konung, en það er
Olafur Haraldsson í augum þeirra, og vilja hvor á sinn hátt auka hróður
hans og sjálfs sín, garpurinn Þorgeir með hreystiverkum og skáldið Þor-
móður með ódauðlegu lofi um þennan kóng og hetju hans. En leiðir fóst-
bræðranna skiljast. Þorgeir fer út í heim og lifir mörg æfintýr í hernaði með
Olafi Haraldssyni. Þormóður fyrir sitt leyti stofnar til búskapar heima á
Islandi og lifir þar árum saman í hamingjusömu hjónabandi. Tvær litlar ljós-
hærðar dætur eru yndi hans.
En sú friðsæld er skyndilega lögð í rústir. Þorgeir er drepinn, á lítt
hetjulegan hátt, og drápsmenn festa höfuð hans á stöng og láta það horfa inn
í bæ Þormóðar. Hann finnur til skyldu sinnar sem fóstbróðir Þorgeirs og
yfirgefur heimili sitt til að hefna hans — fyrir fullt og allt, einsog kemur í ljós
með tímanum. Þetta hlutverk hans tekur hann meðal annars til Grænlands,
þar sem hann lendir í ótrúlegum hrakningum — án þess þó að honum takist
að koma fram hefndinni á banamönnum fóstbróður síns. Hann kemst með
skipi af Grænlandi til Niðaróss, og er þá illa til fara:
vafður innanklæða hærusekk, en skinntötri utanyfir, fætur hans reifðir drusl-
um, og var fótsár og skein í hvítar kjúkurnar, haltur á báðum fótum; fíngur
hans nokkra hafði og af leyst af kali, en kreptir í lófann þeir sem heilir vóru; af
vóru og eyru hans og skaddur nefbroddurinn, tenn flestar út geingnar en
skalli hvítur og ber, skegg grámeingað (403/04).
Að lokum stendur hann andspænis þeim konungi sem hefur verið æðsta
tákn í hugmyndaheimi þeirra fóstbræðra. Það er kvöldið á undan orrust-
unni að Stiklarstöðum. Þormóður kynnir sig sem Þormóð skáld Bessason af
íslandi, svarabróður kappa konungs Þorgeirs Hávarssonar, og beiðist af
Olafi hljóðs til að flytja honum kvæði. En konungur er fár við þennan lítil-
fjörlega tötramann: „hafi tröll íslensk skáld, segir hann, hef eg í þeim verri
haft flestum mönnum, og er mér leitt orðið skrum íslendínga". Og er
Þormóður hefur lýst öllu því sem hann hefur lagt í sölurnar til að ná fundi
konungs og til að „hefna garps yðvars Þorgeirs Hávarssonar, er þér hafið
mestan áttan í yðru ríki“ — þá er orðum hans algerlega á glæ kastað.
Konungur þykist varla kannast við „að nokkur íslenskur afglapi með því
nafni hafi rekist í lið“ hans, meðan hann enn lá í víkingu. (482/83)
En eftir að skáldið hefur orðið fyrir slíkum vonbrigðum, skipta þeir
Ölafur aftur orðum, seinna um nóttina. Þormóður situr álengdar og verður
vitni að því hvernig konungur leggst á grúfu á jörðina fyrir framan tjald sitt,
lyftir upp augum sínum til hörgsins efst á brekkubrúninni og ákallar
141