Tímarit Máls og menningar - 01.05.1987, Qupperneq 83

Irskar nútímabókmenntir
kanna það sem er sundurlaust og sjálfu sér ósamkvæmt í formi sem jafnan
stefnir að samhengi og jafnvægi; ljóð hans eru könnunarferðir inná eyðilönd
þarsem saman tvinnast óljóst og samhengislaust málfar, myrk og harkaleg
hagræðing stefja og merkinga, en samt einkennast þau af samræmdu tungu-
taki, myndmáli og hrynjandi og þokast sífellt dýpra inní innsta kjarna
myrkursins. „Notes from the Land of the Dead“ var upphaf þessarar þró-
unar, og ljóðasyrpan „Peppercannister“, sem birst hefur í takmörkuðum
útgáfum frá heimili skáldsins, heldur áfram þessu ferli í líkingu við síendur-
tekin áhlaup útá vígvöllinn.
Ljóðlist Kinsella er semsé torskilin; hann hefur verið sakaður um að vera
heimullegur, sjálfþæginn og klisjukenndur; en þegar svo er talað sést
mönnum yfir aðalatriðið: lífsverk hans er heilsteypt, það er ótrúlega
kröfuhörð og æsileg rannsókn á sjálfri lífsgátunni, menningu okkar og eðli
listsköpunarinnar. Eg er þeirrar skoðunar, að þegar framí sækir muni
Thomas Kinsella vera talinn í fylkingarbrjósti þeirra ljóðskálda í Englandi
og Irlandi sem eftirminnilegast hafa tjáð og túlkað sál samtímans.
John Montague (f. 1929) er einn helsti fulltrúi írskrar nútímaljóðlistar. Hann
„vaknaði til vitundar" á undan Kinsella og Heaney og hafði nokkur áhrif á
þá báða. Hann fæddist í New York, ólst upp hjá fjölskyldu sinni á Norður-
Irlandi og hefur dvalist langdvölum í Bandaríkjunum og París. Tengsl hans
við Norður-Irland hafa verið blendin, hann hefur reynt að sætta sig við
sögu þess og samtímaástand, leitast við að sjá sjálfan sig sem „heimamann“
og „heimsborgara", og það er þessi spenna sem ljær ljóðum hans sinn
sérstaka keim. I fyrstu verkum sínum kannaði hann fortíðina af mikilli
samúð, prófaði „hin fornu form“ í von um að geta innlimað þau í ljóðlistina
og sigrast á þeim; í „Like Dolmens" lánast honum þetta með eðlilegum
þokka og stílfærslu, sem gerir það að verkum að ljóðlistin verður skilvirk
aðferð til að horfast í augu við söguna. Hann hefur lagt sig eftir að meitla og
slípa málið, ná skerpu og tærleik í myndmáli og orðfæri, og með þessa tækni
að vopni hefur hann leitast við að verða nokkurskonar spámaður samtím-
ans, sálgreinir og sérfræðingur í sjúkdómsgreiningu, þarsem ljóðlistin er í
senn hreinsilyf og sjúkdómsmeðferð.
I ljóðlist sinni hefur John Montague ævinlega lagt áherslu á einangrun
einstaklingsins; hann er að vísu hluti af sögunni, en glímir sífellt við veröld
sem er fjandsamleg einstaklingseðlinu; þessvegna hafa ástarljóð gegnt mikil-
vægu hlutverki í kveðskap hans. Ljóðin sem hann orti á áttunda tug
aldarinnar fjölluðu um sundrað hjónaband, upplausnartímann þartil annað
hjónaband græddi sárin og varanlega tilfinningu missis og einangrunar hjá
TMM VI
209