Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Side 13

SAGA MANNKYNSINS ER AÐEINS SAMTÍMASAGA
unnar. Ert þú sammála þessari athugasemd? Getur einföld framvinda
tímans verið nægilegt efni í skáldsögu, ekki síður en stórviðburðir í mann-
kynsögunni?
J.S.: Það er ekkert til sem heitir söguþráður. Það er til þráður sem er slitinn og
tekinn upp aftur jafnharðan og enginn sér hann sem heild nema sá sem horf-
ir frá síðustu blaðsíðu til þeirrar fyrstu, rétt eins og maður sem horfir eftir
eigin slóð á jörð þar sem enginn hafði áður stigið fæti. Ég bý semsagt ekki til
neina úthugsaða skáldsögulega atburðarás (sem staðfestir enn og aftur að ég
er ekki skáldsagnahöfundur . . .), ég lifi á kraftmiklum hugmyndum sem
vindast áfram án þess að grípa þurfi til útúrdúra, atburða, spennu, aðferða
sem vel að merkja er beitt við að skrifa fjölda frábærra skáldsagna. Ég hef þá
bjargföstu trú að tíminn, einföld framvinda tímans, sé miklu meira en nægi-
legt efni í sögu, jafnvel enn betra en stórviðburðir í mannkynssögunni sem
eru „fyrirsjáanlegir" einmitt vegna þess hve mikilvægir þeir eru.
M.R.: „Ég hef sterkan grun um að sprunga gæti myndast í heimsálfu við það
að kasta steini í sjóinn. Ég vil ekki blanda mér í þarflausa heimspekiumræðu,
en segðu mér hvort þú sérð samhengi milli þess að api klifraði niður úr tré
fyrir tuttugu milljónum ára og að atómsprengjur eru framleiddar.“ Það er
Joaquim Sassa sem lætur hugann þannig reika. Það að Pýreneaskaginn skuli
hafa Qarlægst Evrópu er dularfullt fyrirbæri og Sassa er einn þeirra sem taka
þátt í hinu ímyndaða ferðalagi og leit að ímynduðum manni. Er þetta tilvist-
arleg myndhverfing manns sem hefur misst trúna á Evrópu og gefur í skyn
atlantíska framtíð?
J.S.: Eina skýringin sem lesendur gætu tekið góða og gilda væri einhvers kon-
ar heimsslitaviðburður sem hefði þær afleiðingar að Pýreneaskaginn myndi
brotna frá Evrópu. Ég geri mér grein fyrir því að ég fór langt út fyrir mörk
trúverðugleikans, en það var nauðsynlegt að fara út fyrir skynsemismörkin
. . . Ég varð að sýna fram á að þær þjóðir sem byggja Pýreneaskagann tak-
marka mjög eigin sögu með því að beygja sig undir hina evrópsku sýn á hana.
Pýreneaskaginn, sem laðast að neyslumenningunni og heimsmenningunni,
bælir niður hina suðrænu þætti í sjálfum sér, þætti sem eiga sér enga hlið-
stæðu meðal annarra Evrópulanda. En það er hægt að lesa A Jangada de
pedra á annan hátt: Pýreneaskaginn gæti verið dráttarbátur sem myndi
draga Evrópu suður á bóginn, losa hana við ríkjandi sigurvegarahugsunar-
hátt Norðursins og efla samstöðu hennar með arðrændum þjóðum Þriðja
heimsins. Ef til vill eru ekki allar útópíur búnar að leggja upp laupana ...
TMM 1998:4 www.mm.is 11