Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Page 122

KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
fólki með aðrar trúarskoðanir og lífsstefnu en við virðingu; ólíkir hópar geti
búið saman í sátt og samlyndi svo fremi að þeir virði rétt hver annars til að
vera öðruvísi. Forsenda alls þessa er hefðbundinn húmanismi. Hann birtist
hér í þeim óvefengdu frumforsendum að við viljum lifa í friði, að við viljum
leyfa öðrum að njóta frelsis, þar á meðal óskoraðs trú- og málfrelsis, og að við
getum skilið af hverju aðrir hafi að ýmsu leyti aðrar langanir og smekk en við.
Póstmódernistar hafna hins vegar jafnvel slíkum lágmarks-húmanisma og
þar með lágmarks-leikreglum sem gefnum. Hví, spyrja þeir, ættu til dæmis
múslimskir bókstafstrúarmenn að fallast á þær? Póstmóderníska íjölmenn-
ingarstefnan er því sú að hver menningarkimi lifi við annars hlið í forpok-
aðri einangrun, vitandi um að óþvinguð samskipti milli ólíkra málleikja eru
útilokuð (KK-1, VIII). Hér mætti taka ýmis viðbótardæmi, til dæmis um það
hvernig það framtak M. Nussbaum og fleiri kunnra heimspekinga að reyna
að bæta kjör bágstaddra kvenna á Indlandi hefur nýlega mætt mótspyrnu
póstmódernískra fræðimanna sem gerst hafa sjálfskipaðir verjendur ind-
verskra menningarkima.41 Nussbaum og hennar fólk er að sögn svo þungt
haldið afvestrænni tvíhyggju (um skýr skil milli lífs og dauða), hlutlægri far-
sældarhugsun og heilbrigðisórum að það skilur ekki að bólusetning gegn
bólusótt hefur grafið undan dýrkun á Sittala Devi, gyðjunni sem tilbeðin er
til að afstýra smiti,42 og grandað öðrum óvefengjanlegum menningarverð-
mætum Indverja svo sem barnavændi í hofum.
Nú er það ekki beinlínis þessi fjölhyggjuskipting sem fer í fínu taugarnar á
Gunnari Páli heldur sakleysisleg athugasemd í neðanmálsgrein um að illu
heilli hafí mörkin milli frjálslyndrar fjölhyggju og póstmódernisma smám
saman verið að mást út, meðal annars með undanslætti páfa frjálslynd-
isstefnunnar, Johns Rawls, í síðustu bók sinni, Political Liberalism,43 sem
hann segir að eingöngu kunni að höfða til þeirra er hlotið hafi vestrænar lýð-
ræðishugsjónir í vöggugjöf (KK-1, VIII). Hér hafi ég gert Rawls að „póst-
módernista“ þó að í raun snúist allt ævistarf hans um algilda siðferðis- og
stjórnmálahugsjón (GPÁ, 125). Gunnari Páli er sjálfsagt málið skylt því að
frummynd hans skrifaði á sínum tíma langt mál um réttlætiskenningu
Rawls.44
Nánast er aukaatriði að ég skuli ekki sjálfur kalla Rawls „póstmódernista“
- og að það að skil hafi smám saman verið að mást út þýði ekki hið sama og
að þau séu nú þegar útmáð. Það sem meiru skiptir er að Gunnar Páll virðist
ekki hafa hugboð um að ég er hér að drepa á eitt margtuggnasta umræðuefni
í stjórnmálaheimspeki síðustu ára: skilin á milli „gamla“ og „nýja“ Rawls.
Flestir höfðu skilið „gamla“ Rawls, sem að minnsta kosti Þorsteinn Gylfason
þekkir vel, svo að réttlætiskenning hans ætti að láta í té lágmarksreglukerfi
fyrir allt fólk. Svo að vitnað sé í dæmigerða ávæningssögu af sinnaskiptum
1 20
www. m m. is
TMM 1998:4