Tímarit Máls og menningar - 01.12.1998, Síða 127

LEIÐINLEGT ER MYRKRIÐ
byggja á.“ Vonin sé sú að samleikur hugmynda og heims „harmóneri að
lokum“.59 Matthías Viðar Sæmundsson lýsti þessari hugsjón, er meðal ann-
ars rataði inn í leiðara Morgunblaðsins af öllum stöðum, svo að póstmódern-
isminn væri leit sem boðaði „nýja niðurstöðu, nýja heimsmynd".60
En ef slík leit er í raun keppikeflið með öllu niðurrifinu þá er ég hræddur
um að magur gróði verði af veruleikafirringu póstmódernismans: fírringu
hans „fr á þeim heimi hverdagssanninda, sólar, jarðar og eyktamarka mann-
lífsins sem ljá tilveru okkar fastan grunn" (KK-3). Ég minni á ákall rithöf-
undarins Marios Vargas Llosa um afturhvarf skáldskaparins til veruleikans
þar sem listin er uppgjör við sögu, framfarir og siðferði en ekki tilgangslaus
„afbygging“.61 Það sem meira er: Fleiri og fleiri „gamlir“ póstmódernistar
eru nú orðnir sama sinnis og þora að láta út úr sér bannorð eins og þau að
„náttúran sé meira en hugmyndakerfi“ og að við „lærum á heiminn með því
að snerta á honum“.62
Réttum mánuði áður en Gunnar Páll flutti erindi sitt hjá Hollvinafélagi
heimspekideildar lést, langt fýrir aldur fram úr krabbameini, heimspeking-
urinn og vinur minn Martin Hollis. Hann var holdgervingur alls þess besta
úr bresk-bandarískri heimspekihefð: skýr, rökfastur, sjálfum sér samkvæm-
ur og yndislega jarðlægur í hugsun. Það var Hollis sem einn heimspekinga í
Háskólanum í Austur-Anglíu í fyrra „lagði sig niður við“ að taka þátt í sam-
ræðum við póstmódernista. Hann skipulagði þverfaglega málstofu fyrir
kennara og nemendur þar sem öllum póstmódernistunum í list- og bók-
menntafr æðinni gafst kostur á að rökræða um heimspeki sína við heimspek-
ingana. Hollis var að vísu ekkert hræddur, fremur en ég, um að heimurinn
væri „að farast" vegna ofvaxtar póstmódernisma en hann var sama sinnis og
annar nýlátinn snillingur að „alvara einnar sálar væri alvara allrar tilverunn-
ar“; heill eins háskólanema, hvað þá heilu háskóladeildanna, væri alvarlegt
mál. Andleg spilling mátti ekki dubbast upp sem dygð aðeins fyrir hlífðar-
semi og hirðuleysi þeirra sem til þekktu. Það undarlega var að engir nema
heimspekingarnir virtust hafa gaman af málstofu Hollis og eftir að einn fé-
lagsfræðikennarinn hafði slegið því fram að ekki væri orðum eyðandi á
skynsemisharðlífinga, sem ekki skildu að sólin og tunglið væru málsmíðar
en ekki fastur veruleiki, leystist málstofan einhvern veginn upp. Hvers vegna
hef ég á tilfinningunni að íslenskir póstmódernistar hafi ekkert gaman haft
af rökræðunni hér heldur?
Spurt var í hátíðarsalnum í vor hver væri „trúarjátning“ mín. Ég er gamal-
dags róttækur húmanisti sem trúi á sammannlegan skilning, sameðli allra
jarðarbarna, upplýsingu, framfarir og siðbætt framtíðarlönd. Ég er haturs-
maður þjóðernisrembings, kynþáttahyggju og nesjamennsku sem mér þykir
póstmódernisminn - aflýsingin - ýta undir. Mér var sagt að svona hugsuðu
TMM 1998:4 www.mm.is 125
L