Náttúrufræðingurinn - 2010, Side 55

55
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
virst á niðurleið ef talningar fara
fram eftir slík áhlaup. Oftast er þó
um skammtímaáhrif að ræða og
vörp geta verið í jafnvægi eða vexti
þegar litið er yfir lengri tímabil enda
ritur langlífir fuglar.
Skipulegar talningar eru nauðsyn-
legar til að skoða betur breytingar á
fjölda hreiðra yfir sumarið og örlög
einstakra hreiðra. Í því sambandi
þarf að skoða misstór vörp, bæði ný-
tilkomin og gamalgróin. Þannig má
átta sig betur á hve sambærilegar
talninganiðurstöður eru og hvenær
hentugast er að telja í rituvörpum.
Áætlanir á stærð sjófuglabyggða eru
tímafrekar og því oft ekki tími til
fleiri en einnar talningar og jafnvel
getur þurft að giska á stærð byggðar.
Ágiskanir eru varasamar og miklar
líkur á röngu mati, sérstaklega þeg-
ar fjöldi varppara hleypur á þúsund-
um eða tugþúsundum.
Talningaraðferðir
Við vöktun fuglastofna er unnt að
beita ýmsum aðferðum. Mismun-
andi talningaraðferðir geta gefið
breytilega niðurstöðu og því er
mikilvægt að skoða í hverju munur
er fólginn. Þær spurningar hljóta að
vakna hve vel talningar sem menn
nota endurspegli raunverulega
stærð rituvarpa og hvort þær nýtist
til að vakta stofninn.
Þær tvær meginaðferðir sem not-
aðar hafa verið til talninga í ritu-
vörpum hér á landi gefa sambæri-
legar niðurstöður og eru vel hæfar
til að meta stofnbreytingar. Hins
vegar er sá munur á að önnur met-
ur stærð ritubyggða um 10% lægri.
Skýringin liggur eflaust í því að
talningar af landi og sjó eru fram-
kvæmdar þannig að skoðað er inn
í allar gjár, sprungur, smáhella og
glufur. Þegar myndir eru teknar úr
lofti sjást margir slíkir staðir ekki og
landfræðilegar aðstæður á hverjum
stað ráða að hve miklu leyti þeir
sjást. Viðmiðunartölur um þessar
tvær aðferðir liggja einungis fyrir úr
fremur litlum rituvörpum, engum
þar sem stærð varpa hleypur á tug-
þúsundum para. Þó má telja senni-
legt að sami munur eigi þar við, en
vandkvæðin eru bara þau að í mörg-
um stóru björgunum er illmögulegt
að beita heildartalningu af landi eða
sjó, svo sem í Látrabjargi, nema með
ærinni vinnu.
Munur á talningaraðferðum er
sá að myndatökur úr flugvél taka
styttri tíma og auðvelt er að endur-
taka talningar af myndum ef ástæða
þykir til. Flugtalningar eru og lík-
amlega þægilegri þar eð myndatak-
an sjálf er einföld og unnt að sinna
úrvinnslunni við skrifborð. Mynda-
taka úr flugvél hefur einnig þann
ótvíræða kost að unnt er að fara yfir
mun stærra svæði og afla gagna úr
stórum fuglabjörgum þar sem taln-
ingar af landi eða sjó eru illfram-
kvæmanlegar. Gildi loftmyndatöku
til vöktunar á íslenskum sjófugla-
stofnum er því ótvírætt og á Arnþór
Garðarsson miklar þakkir skildar
fyrir merkilegt brautryðjandastarf
við mat á stærð og vöktun íslenskra
sjófuglastofna með þeirri aðferð.
Summary
The Kittiwake Rissa tridactyla
in Breiðafjördur (NW-Iceland):
Colony distribution, population
changes, historical perspectives,
and census techniques
Bird studies have been conducted annu-
ally on the Breiðafjörður islands (NW-
Iceland) since 1974. Besides various de-
tailed ecological studies, distribution
and population status has been assessed
for birds in general, including Kittiwakes
Rissa tridactyla.
The paper reports on changes in the
Kittiwake population in the Breiðafjörður
region and distribution of colonies.
Available data on establishment and
disappearance of individual colonies are
presented, with the oldest information
more than three centuries old.
Comparison is made between two cen-
sus techniques that have been applied
on Kittiwake colonies in Iceland.
During the study, colonies have
been mapped (Fig. 2) and censused on
and off as the opportunity arose. Two
systematic surveys have been under-
taken within a limited time frame, in
1993–1994 and 2005–2007 (Table 1),
and form the main results of the
present paper, while more complete
counts are available for several colo-
nies. The counting unit is the
“Apparently Occupied Nestsite
(A.O.N.)”.15,18
Around 270 colony sites are known in
Iceland where Kittiwakes have nested
(Icelandic Seabird Colony Registry). The
numbers of colonies depend on defini-
tion of the term “colony”, but in the
present context there is only one colony
per island. This means that about a
fourth of Icelandic Kittiwake colonies
are found on the Breiðafjörður islands,
which number about 3,000 in all.
In 1993–1994, in total 21,791 Kitti-
wake nests were found in 52 colonies,
while the population numbered only
9,652 nests in 2005–2007 distributed in
57 colonies (Table 1). The decline in
about 15 years was 44%, or 5,7% per
year on average. In 1993 the largest colo-
ny had 2,168 nests (Elliðaey), while four
other colonies had more than a thou-
sand nests. In 2005–2007 none of the
colony sites had a thousand nests; the
largest colony had 958 nests (Hafnarey).
During the period since 1975 no less
than 28 new colonies have been formed
while existing ones have increased in
size. Declines in the Breiðafjörður
Kittiwake colonies began about 1995,
the timing somewhat variable between
colonies. This accelerated shortly after
2000, in line with serious declines that
have been observed in many seabird
species throughout Iceland due to ap-
parent decrease of Sandeels Ammodytes.12
The decline therefore started much ear-
lier in the Breiðafjörður region than
elsewhere in Iceland, possibly associated
with increase in sea temperature over
the most recent decades.41 The develop-
ment of individual colonies has none-
theless been quite variable, as shown in
Figs 3–9, and may have to do with vari-
ous local environmental and extrinsic
factors, such as egg-collection by hu-
mans, predation, disturbance by tourists,
available nesting space, sea-ice condi-
tions, age of colony and therefore the
age structure of the breeders, etc.
However, the overall influencing factor
is thought to be the distribution and
availability of their preferred food.
Sporadic information exists on the
size of Breiðafjörður Kittiwake colonies
79 1-4#loka.indd 55 4/14/10 8:49:51 PM