Náttúrufræðingurinn - 2010, Qupperneq 91

91
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
metnar í flugnagildrum innan við
eina stærðargráðu en bitmýs um
tvær stærðargráður (> 100-faldur
munur)19 (6. mynd).
Fæðuvefur Laxár
Í Laxá eru lífrænar og ólífrænar agnir
sem rekur niður ána en eiga upptök
sín í Mývatni (7. mynd). Agnirnar
eru grot og lifandi þörungar sem
berast undan straumnum niður í
Laxá. Grotið er annaðhvort upprót-
að set eða dauðir þörungar sem eru
í vatninu. Þessar agnir eru fæða bit-
mýslirfanna í ánni. Lirfur mývargs
(bitmýs) (S. vittatum) eru með háfa á
munnlimnum sem veiða agnir á floti
í vatninu.22 Lirfurnar eru sérhæfðar
til að taka slíka fæðu, og má segja að
engir aðrir slíkir síarar séu í ám hér
en þá er enginn kísilþörungafram-
leiðsla í vatninu.31
Mjög takmarkaðar upplýsingar
eru til um fæðu rykmýslirfa í Laxá.
Fæða nokkurra Orthocladius conso-
brinus frá Helluvaði og Eukiefferiella
minor úr Miðkvísl var skoðuð frá
1978, og var grot (65% og 80%) og
kísilþörungar (35% og 20%) fæða
þeirra, en engir græn- eða bláþör-
ungar fundust (8. mynd). Algeng-
ustu ættkvíslirnar voru Fragillaria,
Epithemia og Synedra. Aðrar ættkvísl-
ir hjá báðum tegundunum voru
Rhoicosphenia, Cocconeis og Cymbella.
Í görnum E. minor fundust einnig
Gomphonema og í görnum O. con-
sobrinus fundust Achanthes. Kísilþör-
ungarnir voru allri botnþörungar, en
nokkrir koma einnig fyrir í svifi.
Fæðuvefur Laxár einkennist af
einföldum brautum, þar sem mý-
vargurinn er í aðalhlutverki. E. mi-
nor var ríkjandi rykmýstegund í
Laxá (9. mynd). Auk þess voru í
aukahlutverkum 28 tegundir ryk-
mýs.26 Flestar rykmýstegundir lifa
á botnþörungum (ásætuþörungum
á steinum), en nokkrar eru rándýr
á mýlirfum og svo eru tvær aðr-
ar tvívængjutegundir, lækjarfluga
(Limnophora riparia) og strandfluga
(Clinocera stagnalis). Auk þessara
rándýra komu fyrir tvær blóðsugu-
tegundir.25 Fjórar tegundir vorflugna
voru í ánni og lifðu flestar á groti, en
líklega var risaváran (Potamophylax
cingulatus) einnig rándýr á öðrum
vorflugum og mýi (9. mynd). Fæða
urriða í Laxá var rannsökuð yfir
vaxtartímann 1992 og var að með-
altali, miðað við fjölda fæðueininga
í maga, um 56% bitmýslirfur, 22%
rykmýslirfur, 11% vatnabobbi (Radix
peregra) og önnur dýr 11%; þetta var
óháð aldri urriðans.32,33 Hlutdeild
bitmýs í fæðu urriða var meiri efst
í Laxá (65%) en í Laxárdal (57%).33
Aðeins þegar bitmýið er flogið upp
fengu rykmýslirfur og vatnabobb-
ar meira vægi í fæðu hans. Þegar
urriðinn stækkaði leitaði hann að
stærri bitmýslirfum en sneri sér
ekki að fiski, eins og algengt er með
urriða sem verður stórvaxinn (>
60 cm langur).32 Marktækt jákvætt
samband fannst milli bitmýsveiði
6. mynd
Chironomidae
N
um
be
r
0
50000
100000
150000
Dragsey(outlet)
Helluvad (5km)
S. vittatum
19
76
19
78
19
80
19
82
19
84
19
86
19
88
19
90
19
92
19
94
19
96
19
98
20
00
20
02
20
04
N
um
be
r
0
100000
200000
300000
400000
Dragsey (outlet)
Helluvad (5 km)F
jö
ld
i /
N
um
be
r

r
ll v ð (4,5km)

ð (4,5k
6. mynd. Veiði rykmýs og bitmýs í flugnagildrur við Laxá í Miðkvísl og á Helluvaði 4,5 km
frá útfalli. Stærðarskali y-áss er ekki sá sami á myndunum. – Window trap catches of
Chironomidae and S. vittatum at the outlet and at Helluvad (4,5 km downstream). Note
that the scales on the y-axes are not the same.
á landi. Fæða bitmýslirfa er sú sama
og er á reki í ánni og í svipuðum
hlutföllum (7. mynd). Samsetning
svifagnanna og fæðu vargslirfanna
bendir til þess að fæða eigi uppruna
sinn að miklu leyti á botni Mývatns.
Þarna eru botnkísilþörungarnir Frag-
illaria construens og aðrar Fragillaria-
tegundir auk kísilþörungaskelja og
grots. Aðrar kísilþörungategundir
voru úr svifi eins og Stephanodiscus
hantzschii, Nitzschia spp., Synedra
spp. og Rhoicosphenia curvata. Blá-
þörungurinn Anabaena flos aquae og
grænþörungar eins og Pediastrum
spp. voru upprunnir í svifi Mývatns.
Í janúar, meðan Mývatn er ísilagt,
er hlutfall kísilþörunga, grots og
kísilþörungaskelja mjög hátt, sem
bendir til þess að fæðan sé þá að
miklu leyti ættuð af botni Mývatns,
79 1-4#loka.indd 91 4/14/10 8:50:59 PM