Tímarit Máls og menningar - 01.12.2013, Page 55

Þ j ó ð a r s á l i n í k j ö l fa r f j á r m á l a h r u n s
TMM 2013 · 4 55
mannkyns.10 Af þeim sökum hafa þær verið heimfærðar upp á síbreytilegar
aðstæður í tíma og rúmi.
Einna þekktust þeirra lykilsagna sem hér er um að ræða er sú um
aldingarðinn Eden og sögnin af útrekstrinum úr honum, með öðrum orðum
sagnirnar af sköpunarástandinu og syndafallinu. Þessar sögur má heimfæra
upp á atburðarás Hrunsins með ýmsum hætti. Mánuðina og misserin eftir
október 2008 var mikið rætt um „gamalt“ og „nýtt Ísland“ og fengu þau
heiti breytilegt tákngildi. Hin íhaldssamari litu svo á að „gamla Ísland“ hafi
einkennst af „gömlum“, „góðum“ gildum sem yfirgefin hefðu verið er „nýtt
Ísland“ varð til á veltiárunum fyrir Hrun. Samkvæmt þeirri söguskoðun
mátti líta á „gamla Ísland“ sem okkar Edenar-ástand, að syndafall hafi átt
sér stað upp úr aldamótum og náð hámarki árið 2007 og brottrekstur úr
aldingarðinum svo loks orðið í Hruninu 2008. Meðal þeirra róttækari og
gagnrýnni var litið á hugmyndina um gamalt, óspillt Ísland sem tálsýn er
aldrei hefði raunverulega verið til heldur hafi það einmitt verið hið gamla
Ísland ættarveldis og klíkuskapar sem hrundi og horfðu þau fram til „nýs
Íslands“ er grundvallast skyldi á hinum „æðri“ gildum sem þjóðfundurinn
2010 skilgreindi. „Nýja Ísland“ varð þannig tákn Edenar eða þó e.t.v. nýrrar
Jerúsalemsborgar eða fyrirheitna landsins sem beið þess að verða reist úr
rústum Hrunsins. En Jerúsalem-stefið er eitt af þeim lykilhugtökum sem
unnið er með í guðfræðinni og felur í sér fyrirheit um hagfellda framtíð fyrir
mann og heim.11
Önnur þekkt lykilsaga er sögnin af dansi Ísraelsmanna kringum gull-
kálfinn sem þráfaldlega var tengd því tímabili sem 2007 varð tákn fyrir.12
Enn má nefna útfarar- eða exodus-stefið sem vísar til þess er Ísraelsmenn
undir forystu Móse yfirgáfu Egyptaland þar sem þeir höfðu verið í áþján
í nokkrar kynslóðir. Þeirra beið vissulega 40 ára ferð um eyðimörkina en
stöðugt stefndu þeir þó í átt til fyrirheitna landsins undir leiðsögn Drott-
ins sem fór fyrir þeim í mynd eldstólpa um nætur en skýstólpa á daginn.13
Þetta sagnstef má heimfæra upp á draumsýnina um hið „nýja Ísland“ sem
hin róttækari horfðu til misserin eftir Hrun og vildu gera sitt til að byggja.
Hrunsástandið má því skoða sem okkar eyðimerkurgöngu.
Við þessi mytólógísku stef má síðan bæta nokkrum sögulegum minnum
úr sagnaheimi Ísraelsmanna hinna fornu eins og t.d. herleiðingarsögunni
(exile-sögninni). Hún segir frá því er þjóðin eða rjóminn úr henni var
hernumin og færð til framandi lands – Babylonar – þar sem hún dvaldi
gegn vilja sínum.14 Líta má svo á að í Hruninu hafi íslenska þjóðin gengið í
gegnum herleiðingu þegar hún var færð á stað eða í aðstæður sem hún vildi
ekki búa við. Síðan geta skoðanir verið skiptar um hvenær herleiðingin hafi
hafist: á veltiárunum eða í Hruninu sjálfu líkt og raun er á með hið marg-
ræða Edenar-stef og bent var á hér að ofan.
Er þá ótalið það sagnminni sem hvað beinast kom við sögu í orðræðunni
eftir Hrunið og er þar átt við sáttmáls-stefið. Þráfaldlega var um það rætt