Tímarit Máls og menningar - 01.09.2014, Page 14

B r y n d í s B j ö r g v i n s d ó t t i r
14 TMM 2014 · 3
sagna þar sem hann greindi nokkrar frægar sögur út frá þrautagöngu aðal-
sögupersónunnar sem iðulega leitar þess (beint eða óbeint) að verða gæfu-
söm, en sú misárangursríka leit mótar framvindu og uppbyggingu sögunnar.
Þannig segir sagan í upphafi frá aukinni vanlíðan eða hrakningum og síðan
hvernig aðalsöguhetjan nær að lokum að vinna sig í átt að gæfuríkara lífi – ef
það verða þá örlög hennar á annað borð.28
Við þekkjum það að margar sögur enda vel, en sú uppbygging er hvað
algengust í ævintýrinu („… og lifðu þau vel og lengi“). Við skiljum þá við
aðalsöguhetjuna í góðum höndum og þar með lýkur einnig áhuga okkar
á henni, eða eins og málshátturinn kveður á um: Engar fréttir eru góðar
fréttir. Eða öllu heldur þegar skáldskapur er hafður í huga en ekki lífið
sjálft: Góðar fréttir eru engar fréttir. Þá má benda á að svipaður tónn er
sleginn í fyrstu setningu bókarinnar Önnu Karenínu eftir annan Rússa,
Leó Tolstoj: „Allar hamingjusamar fjölskyldur eru hver annarri líkar, en
óhamingjusöm fjölskylda er jafnan ógæfusöm á sinn sérstaka hátt.“29 Og þar
af leiðandi: Við beinum strax í upphafi athygli okkar að óhamingjunni. Þar
eru spurningarnar og þar af leiðandi væntingar um spennandi söguþráð. Þá
spyrjum við okkur: Af hverju er fjölskyldan óhamingjusöm? Hvað gerðist?
Hvernig má laga það? Og mun það lagast?
Kurt Cobain og ógæfan
„Enginn deyr óspjallaður, lífið fokkar í okkur öllum.“30 Svona mætti kannski
einnig útleggja orð Karls Marx, en nú með allt öðru orðbragði – orðbragði
sem eignað er rokkstjörnunni Kurt Cobain. En nýlega voru tuttugu ár liðin
frá dauða hans, þegar hann skaut sig í höfuðið þann 5. apríl árið 1994 í bíl-
skúrnum við stóra einbýlishúsið sitt í Seattle, aðeins 27 ára gamall.
Kurt Cobain er þekktastur fyrir að hafa verið lagasmiður grunge-hljóm-
Hér má sjá brot af mynd sem grafíski hönnuðurinn Maya Eilam (www.mayaeilam.
com) vann upp úr A Man Without a Country og Palm Sunday eftir Kurt Vonnegut.
Myndin sýnir hvernig gæfa og ógæfa aðalsöguhetjunnar mótar framvindu og upp­
byggingu sögunnar.