Tímarit Máls og menningar - 01.12.2017, Síða 121

„Vi ð v i l d u m b y l t i n g u “
TMM 2017 · 4 121
einstaka og nánast lostafulla tilfinningu og eftirvæntingu. Tímarnir voru
stórkostlegir, ævintýralegir, geggjaðir, mótsagnakenndir og að nokkru leyti
klikkaðir en líka undursamlega fallegir. Fyrir mig sjálfan, og reyndar fyrir
marga aðra, voru þessir tímar og minningarnar um þá mótandi allt okkar líf.
S.: Um miðjan sjöunda áratuginn varstu í litlum flokki anarkista sem
studdist við marxisma til þess að gagnrýna auðvaldsskipulagið. Um sama
leyti hafnaðirðu þeim sósíalisma sem þá var við lýði í Sovétríkjunum og
Austur-Evrópu.
Cohn-Bendit: Fyrir okkur sem vorum frjálslynd var marxisminn strax í
upphafi of tengdur valdboði að ofan. Í honum var fólginn þankagangur sem
leiddi af sér kommúnistaflokkana og alræði öreiganna. Hinir hefðbundnu
marxistar í Sovétríkjunum, í Kína eða á Kúbu og kúgunaraðferðir þeirra voru
okkur ekki að skapi og við höfnuðum þeim. Samúð okkar var þess í stað ætíð
með því göfuga fólki sem hafði orðið undir í sögunni og við samsömuðum
okkur með því.
S.: Hvert var í þínum augum hið göfuga fólk sem hafði orðið undir í sög-
unni?
Cohn-Bendit: Það var Parísarkommúnan, hið byltingarsinnaða borgarráð
í París 1871 sem barið var niður á blóðugan hátt; það voru stjórnleysingjarnir
og sjóliðarnir, kommúnistarnir í ráðunum í Kronstadt, sem brotnir voru á
bak aftur eftir rússnesku byltinguna 1921 af bolsévíkum; það voru lýðræðis-
sinnaðir stjórnleysingar og trotskíistar í spænsku borgarastyrjöldinni, sem
hersveitir Frankós drápu, að hluta til með tilstyrk stalínistanna. Þetta voru
okkar fyrirmyndir. Við vorum fylgjendur þeirrar hugmyndar um byltingu
að hún ætti ekki að styðjast við ósveigjanlega hugmyndafræði eins og
marxisminn var og er enn.
S.: Hvernig hljómaði á þessum árum gagnrýni ykkar á ríkjandi sósíalisma
í Austur-Evrópu?
Cohn-Bendit: Þessi sósíalismi var að nokkru leyti orðinn að ríkis-
kapítalisma og hinu leytinu að einræði. Þar ríkti hvorki frelsi né valdefling
almennings. Kommúnisminn kom á, nákvæmlega eins og fasisminn, ríki
ófrelsis. Heimspekingurinn Hannah Arendt lýsti þegar árið 1951 „hinum
algeru yfirráðum“ (die totale Herrschaft) sem fólust í báðum þessum stóru
hugmyndakerfum 20. aldar.
S.: Þú hefur trúað á byltinguna, að minnsta kosti sem rómantíska útópíu …
Cohn-Bendit: … notarðu orðið rómantík í háðungarskyni? Já, við vildum
gera byltingu! Við höfðum þá hugmynd að menn gætu umgengist hver annan
með manneskjulegri hætti. Við trúðum á sjálfsforræði á öllum sviðum, í
fyrirtækjum og skólum, við trúðum á samfélag lýðræðis og sjálfstjórnar sem
getur þrifist og dafnað án valdboðs að ofan.
S.: Hvað merkir slíkt í raun og veru? Hvernig átti, samkvæmt skoðun þinni,
heimurinn að líta út eftir byltinguna?