Tímarit Máls og menningar - 01.12.2017, Síða 145

U m s a g n i r u m b æ k u r
TMM 2017 · 4 145
vekjum veldur þetta upplausn og óróa í
samfélaginu, faðirinn fer á stjá að rann-
saka málið og flækist þannig inn í
valdabaráttu klíkanna tveggja. Afleið-
ingarnar verða svo þær að eftir átökin
skapast stöðugleiki á ný – en einungis
innan þessa dystópíska veruleika. Hér
fer því minna fyrir möguleikanum á
veröld nýrri og góðri, aðeins er boðið
upp á aðeins skárri útgáfu af endalok-
unum.
Í báðum verkum byggir samfélagið á
fjölskyldutengslum. Áherslan á fjöl-
skylduna er sett á oddinn í upphafi
Eylands, en sagan hefst á formála um
það að tilheyra samfélagi:
Við erum bundin hvert öðru með þúsund
ólíkum tengingum; orðum, röddum,
snertingu, texta, blóði, söng, strengjum,
vegum, þráðlausum skilaboðum. […]
[S]tundum gerist eitthvað sem tengir
okkur enn betur, færir okkur nær hvert
öðru. Brúðkaup, barnsfæðingar og
dauðsföll kalla fjölskyldur saman […]. (7)
Næsti kafli er sagður í fyrstu persónu
einbúa á eyðibýli í einangruðum firði
sem hefur „ekkert að gera nema skrifa.
Rifja upp og skrifa“ (11). Einbúinn er
Hjalti sem skrifar „annál þess sem
undan er gengið“ (11) eftir að hafa hafn-
að valdboði hvítu drottningarinnar.
Síðan hefst þriðju persónu frásögn um
Hjalta og sambandsslit hans við Maríu.
Þetta þríþætta upphaf dregur annars
vegar fram mikilvægi fjölskyldunnar
sem grunnstoð siðmenningar, en jafn-
framt er minnt á að fjölskylda er fjöl-
þætt og fjölmenningarlegt fyrirbæri.
Skilnaður Hjalta og Maríu kemur ekki í
veg fyrir að meðferðin á henni og syni
hennar opni augu hans fyrir einræðistil-
burðum Elínar og í lokin hefur hann
stofnað til nýrrar ‚fjölskyldu‘ með stjúp-
dóttur sinni og börnum sem hann þekk-
ir ekkert til.
Á sama hátt er fjölskyldan lykilatriði
í Nýja Breiðholti. Þau birtast hvað aug-
ljósast í föður- og systurást Núma og
Brittu sem vilja bjarga Mónu og stöðva
morðingjann. Morðinginn tilheyrir svo
líka fjölskyldu, nánar tiltekið einni af
þeim fimm fjölskyldum sem náðu völd-
um eftir árásina. Eftir hatrömm átök
náði hópur fólks valdi yfir „miðborg-
inni, og pottþétt allt frá Tjörninni og
niður að sjó á allar hliðar“ (59). Þetta er
sterkasta afl borgarinnar og til að halda
stöðunni er valdið fjölskyldutengt:
Þeir voru fimm sem sömdu upphaflega
sín á milli, fimm kóngar sem tóku þá
ákvörðun að til að lifa af og geta haldið
sinni stöðu yrðu þeir að vinna saman.
Þannig að upp frá því hafa þessir fimm
kóngar, og áfram fjölskyldur þeirra að
þeim látnum, myndað einskonar stjórn
Reykjavíkur. Ekkert gerist í þessari borg
án þess að þeir samþykki það, ekkert.
(60)
Reykjavík er stjórnað af spilltu fjöl-
skylduveldi sem verndar geðsjúkan
morðingja. Þannig er sýnin á fjölskyld-
una flækt, líkt og í Eylandi. Sem mót-
vægi við þennan íslenska aðal er svo
samfélagið sem Nikolai stýrir í Breið-
holtinu, „allt mitt fólk hér í Seljunum“
(61). Þar eru vissulega einnig fjölskyldu-
tengsl til staðar, en ekki með jafn rót-
grónum hætti og í miðbænum. Samfélag
‚nýja Breiðholts‘ byggir á „samþykki
Stjórnarinnar og samvinnu við hana“
(60) og því vill Nikolai ekki í fyrstu
aðhafast í máli morðingjans. Þegar hann
lætur loks til skarar skríða er það til að
bjarga eiginkonu sinni, Söru, og ófæddu
barni þeirra. Afleiðingarnar eru síðan
þær að vald hans eykst með auknu sam-
starfi við Stjórnina.
Hugmyndin um fjölskylduna sem
grunnforsendu siðmenningar er því
bæði við haldið og hún gagnrýnd. Þau