Hugur - 01.01.2018, Side 5

Inngangur ritstjóra 5
mennan lesendahóp og leggja um leið eitthvað af mörkum til fræðilegrar um-
ræðu um viðkomandi efni. Í greininni „Til varnar hugsmíðahyggju: Athugasemd
um heimspekilegar forsendur eigindlegra rannsókna“ skýrir Atli Harðarson
hvað felist í hugsmíðahyggju um félagslegan veruleika, hvernig slík hugsmíða-
hyggja þurfi ekki að byggjast á allsherjar-hughyggju eða afstæðishyggju um allan
veruleika og hvernig umrædd hugsmíðahyggja myndar grundvöll undir eigind-
legar rannsóknir af því tagi sem víða eru stundaðar í félagsvísindum. Greinin ætti
meðal annars að nýtast nemendum og rannsakendum í félagsvísindum, auk þess
sem hún er fyrir margar sakir forvitnileg fyrir þá sem áhuga hafa á frumspeki,
þekkingarfræði og vísindaheimspeki.
Svavar Hrafn Svavarsson fjallar svo um sérsvið sitt á sviði fornaldarheimspeki í
greininni „Sextos Empeirikos og pyrrhonsk efahyggja“. Meginvandinn sem Svav-
ar leitast við að leysa í grein sinni snýr að því hvernig skilja skuli hugmynd Sext-
osar um að efahyggjumaðurinn „fresti dómi“ um alla hluti í ljósi þess að það virð-
ist geta farið saman við að „sannfærast“ um að hlutirnir séu á einn veg frekar en
annan. Hvernig er hægt að fresta dómi um það sem maður er sannfærður um að
sé satt? Í grein sinni gerir Svavar grein fyrir því hvernig hann hefur reynt að leysa
úr þessari togstreitu með greinarmun á skoðun og sannfæringu. Skoðun er virk
afstaða sem felur í sér ákveðna skuldbindingu, en sannfæring er hins vegar óvirk
og felur ekki í sér slíka skuldbindingu. Sannfæring er einfaldlega það sem manni
sýnist vera satt en það þarf ekki að fela í sér neina vitsmunalega skuldbindingu,
enda geti maður efast um að það sem manni sýnist vera satt sé í reynd satt.
Í greininni „Hin póetíska rökræðusiðfræði“ fjallar Stefán Snævarr um siðfræði-
kenningar Apels og Habermas sem byggjast báðar á hugmyndinni um að rökræð-
ur liggi til grundvallar siðferðinu. Auk þess að gera grein fyrir þessum kenningum
á aðgengilegan máta, tengir Stefán þær við einkamálsrök Wittgensteins. Þá færir
Stefán rök fyrir því að kenningar Apels og Habermas feli í sér duldan skáldlegan
eða „póetískan“ þátt. Þannig tengir Stefán rökræðusiðfræði Apels og Habermas
við sínar eigin hugmyndir um heimspekina sem náskylda bókmenntum og list-
um, og gagnrýnir Apel og Habermas jafnframt fyrir átta sig ekki á þessum dulda
skáldaða þætti sem hljóti að felast í rökræðusiðfræðinni.
Jón Ásgeir Kalmansson fjallar svo um dýrasiðfræði út frá skáldsögunni The
Lives of Animals eftir J. M. Coetzee, í greininni „Dýrin, skynsemin og hið sam-
úðarfulla ímyndunarafl“. Jón Ásgeir ber þá aðferðafræði sem finna má í flestum
umfjöllunum um dýrasiðfræði innan akademískrar heimspeki saman við þá nálg-
un sem finna má hjá Coetzee – eða réttara sagt hjá höfuðpersónu skáldsögu hans,
Elizabeth Costello. Coetzee/Costello varar við því að líta á þjáningu dýra sem
sértækt vandamál sem þurfi að leysa með því að finna eiginleika dýra sem gefi
þeim einhvers konar siðferðilega stöðu, svo sem skynsemi eða getuna til að skynja
sársauka. En hvers vegna eigum við þá að sýna dýrum umhyggju? Jón Ásgeir
leitar í smiðju bandaríska heimspekingsins Coru Diamond til að svara þessu og
sýnir hvernig tengja má saman skáldsögu Coetzees og hugmyndir Diamonds um
að líta á dýr sem förunauta okkar í dýraríkinu.
Loks fjallar Sigurður Kristinsson um samspil stjórnmála og siðferðis út frá
Hugur 2018meðoverride.indd 5 24-Jul-18 12:21:20