Hugur - 01.01.2018, Page 122

122 Sigurður Kristinsson
hefur ástæðu til að meta í fari stjórnmálamanna í fulltrúalýðræði. Það er eitt að
hafa ástæðu til að meta færni stjórnmálamanns við að ná fram hagstæðri niður-
stöðu með málamiðlunum við ótrúlegustu aðila, sem væri útilokað án þess að
slægð kæmi þar nokkuð við sögu. Allt annað er að hafa ástæðu til að meta það
í fari stjórnmálamanns að hann kæri sig almennt kollóttan um hreinskilni og
heiðarleika sem sjálfstæð gildi. Slíkan stjórnmálamann væri einfaldlega ekki
hægt að taka trúanlegan eða treysta á. Gildi hreinskilni og heiðarleika virðast því
sannarlega mikilvæg í stjórnmálum, þrátt fyrir að ef til vill sé ástæða til að veita
stjórnmálamönnum hæfilegt svigrúm til að leika listir sínar við skreytingar og
sviðsframkomu í þágu góðra markmiða.
Rök af þessu tagi eiga meðal annars við um hugtökin einlægni (e. sincerity) og
það að vera sjálfum sér trúr (e. authenticity). Þeir sem sjá ofsjónum yfir hræsni
stjórnmálamanna átta sig ekki endilega á því að það er mögulegt fyrir stjórnmála-
mann að varðveita þessar dygðir samhliða því sem hann blekkir, dylur og beitir
mælskubrögðum að vissu marki.28 Sá sem er sjálfum sér trúr heldur í heiðri þau
gildi og skuldbindingar sem skilgreina sjálfsmynd hans, af ástæðum sem hann
telur gildar, og segir satt um hver þessi gildi og skuldbindingar eru.29 Í fulltrúa-
lýðræði verða kjósendur að geta reitt sig á dómgreind fulltrúa sinna við breytilegar
aðstæður án stöðugs eftirlits kjósenda. Þetta er erfitt ef ekki er hægt að treysta
yfirlýsingum stjórnmálamanna um það fyrir hvað þeir standi og að þeir muni
ekki víkja frá þeim gildum sem þeir lýsa þannig yfir. Að þessu leyti ættum við að
gera aðra kröfu til stjórnmálamanna en leikara á sviði.30 Allir vita að leikarinn er
ekki persónan sem hann leikur, en við gerum ráð fyrir því að þótt stjórnmálamað-
urinn geti verið slóttugur, mælskur og stundum dulinn á staðreyndir, þá blekki
hann okkur ekki varðandi það fyrir hvað hann stendur eða hver hann sé. Með
því að halda þessari kröfu sífellt á lofti geta almennir borgarar aukið líkur á að
stjórnmálamenn verði við henni og séu eins trúir grunngildum sínum og kostur
er, jafnframt því sem þeir séu tilbúnir að gera málamiðlanir og haga seglum eftir
vindi í þágu góðra markmiða.31
Sambærileg rök hafa verið færð fyrir mikilvægi heilinda (e. integrity) í lýðræðis-
legum stjórnmálum.32 Þegar rætt er um heilindi í stjórnmálum er oft einungis
átt við breytni í samræmi við siðareglur eða aðrar viðurkenndar reglur.33 Þetta er
þó villandi, því að í siðfræði er hefð fyrir því að líta á heilindi sem skapgerðar-
einkenni eða dygð sem birtist í því að vera óviljugur að fórna sannfæringu sinni
eða fara á svig við hana.34 Geta heilindi í þessum skilningi nokkurn tímann ver-
ið dygð stjórnmálamanns á meðan það er staðreynd að í heimi stjórnmálanna
eru málamiðlanir nauðsynlegar? Hér má aftur gera greinarmun á því að blekkja
28 Jones 2016: 489–504.
29 Jones 2016: 490.
30 Jones 2016: 496.
31 Jones 2016: 502. Jones vísar í þessu sambandi til tilrauna Daniels Batson 2008 sem sýna fram á
fylgni á milli sjálfsvitundar fyrir tilstilli spegils og þess að vera heiðarlegur.
32 Hall 2018. Sjá einnig Nili 2018.
33 Sjá Gebel 2012.
34 Sjá Scherkoske 2013 og Williams 1973.
Hugur 2018meðoverride.indd 122 24-Jul-18 12:21:27