Úrval - 01.12.1954, Side 14

12
ÚRVAL
mætar, ef einu skilyrði, megin-
skilyrðinu, er framfylgt. Það
er, að hinn mannlegi virðuleiki
afbrotamannsins sé fyllilega í
heiðri hafður. Margvíslegar að-
gerðir þekkjast: að gát sé höfð
á manninum, að hann sé falinn
umsjá geðveikrahælis, takmörk-
un aðseturs, útlegð, betrunar-
vinna og að lokum fangelsun.
En strax og einhver af þessum
þvingunaraðgerðum ofbýður
hinum mannlega virðuleika
hans, held ég að ekki sé ofsagt,
að þar með verði hegningin sjálf
að glæpi.
Að refsa fólki með því að úti-
loka það frá samskiptum við
aðra, er reist á tveim harla ólík-
um, ef ekki andstæðum, hug-
myndum. Þarna birtist réttmæt
viðleitni til að vernda almenn-
ingsheill, og svo líka leifar
fornra trúarbiagða, sem kröfð-
ust þess, að friðþægt yrði fyrir
glæpinn með trúarlegri fórnfær-
ingu.
Meðal frumstæðra manna er
litið á þjóðfélagið sem eina líf-
ræna heild. Einstaklingurinn
þrífst aðeins sem sjálfstæður
hluti af ættsveitinni. Sérhver
skerðing á eðlilegum lögmálum
sameignarlífsins verður undir
eins þyrnir í auga þjóðfélags-
ins, og fyrir hana verður að
bæta með því að reka burt hinn
seka eða jafnvel fyrirfara hon-
um.
Auðsæir drættir þessa hug-
ernis sjást í mynd fangelsisins.
Það felur í sér þá kröfu, að af-
brotamaðurinn sé fjarlægður
frá annarra augum, svo að al-
menningur geti á ný dregið and-
ann léttara, eftir að voði þjóð-
félagsins hefur verið upprættur.
Kristindómurinn tengdi hug-
myndir sínar um synd, iðrun og
yfirbót við þetta forgamla við-
horf og sneið fangelsunum þann
furðulega stakk, sem þau bera
enn í dag: þau urðu upphaf
að helvíti og hreinsunareldi. Og
að lokum greyptu refsimála-
fræðingar nútímans í hugmynd
kristindómsins hinn mannúðlega
skilning á nauðsyn þess að upp-
lýsa glæpamanninn.
Auðvitað ætti að veita þá
upplýsingu með sálfræðilegum
og siðrænum aðferðum, en ekki
með líkamlegri þvingun. Það
skyti harla skökku við upplýs-
inguna, að reyna að kúga hana
upp á mennina. En skilningurinn
á líkamlegri refsingu, sem er
undirrót fangelsunar, hefur ekki
ennþá verið endurskoðaður til
hlítar. Þess vegna er það aug-
ljóst, að upplýsingarhugmynd-
inni gæti fylgt sá voði, enda
þótt hún sé heilbrigð í sjálfri
sér, að við líkamlegar þvinganir
fangans bættist réttlæting á sið-
rænni þrúgun.
Ungur, ítalskur menntamað-
ur, sem notið hafði hinna
hörmulegu forréttinda að dvelj-
ast 15 ár í fangabúðum fasista,
óskaði þess í löngum greina-
flokki, að „habeas corpus“ væri
fullkomnað með viðurkenningu
á „habeas animam“. „í þjóðfé-