Úrval - 01.12.1954, Side 33

ER ÁREYNSLA ORSÖK ALLRA SJÚKDÓMA?
31
un sína, að skemmdirnar sem
hann fann í rottunum væru til-
komnar fyrir áhrif offram-
leiðslu á vökum. Var hægt að
valda svipuðum skemmdum
með því að dæla vökum í blóð
þeirra? Mundi það raska kem-
ísku jafnvægi í líkamanum og
valda sjúkdómum?
Heiladingullinn gefur frá sér
marga vaka, sem hver hefur
sínu hlutverki að gegna. Aðeins
einn þeirra virtist líklegur til
að hafa hlutverki að gegna í
sambandi við áreynslu en það
var svonefndur STH vaki (som-
atotropic hormone), sem ræð-
ur hkamsvextinum. Nýrnahett-
urnar framleiða um 30 vaka,
en aðeins einn virtist hér koma
til greina, svonefndur DCA vaki
(desoxycorticosterone).
Selye gaf nú rottum stóra
skammta af ECA. Á skömmum
tíma tóku hjarta- og nýrna-
sjúkdómar að gera vart við sig
og blóðþrýstingur að hækka.
Liðamót bólgnuðu og urðu við-
kvæm. Með náttúrlegu efni, sem
myndast í líkamanum sjálfum
hafði Selye nú framkallað
nokkra af þeim mannlegu sjúk-
dómum, sem illkynjaðastir eru.
Næsta skrefið var að prófa hver
áhrif STH hefði. Það kom í
Ijós, að í ofstórum skömmtum
olli hann að mestu sömu sjúk-
dómum: einskonar gigtsótt,
skemmdum í hjarta og æðakerfi
og sykursýki. Selye var nú
kominn á sporið! Hann skýrði
frá niðurstöðum sinum árið
1944 í grein í blaði Ameríska
læknafélagsins.
Augljóst var, að úr því að
STH og DCA gátu valdið mörg-
um sjúkdómum, hlutu að vera
til aðrir vakar, sem hefðu það
hlutverk að eyða þeim og vinna
gegn áhrifum þeirra. Annars
værum við öll með gigt, sykur-
sýki og hjarta- eða nýrnasjúk-
dóma. Þannig sá Selye fyrir til-
kom ACTH og cortisons hinna
áhrifamiklu vakalyfja, sem not-
uð eru nú við mörgum sjúk-
dómum, fimm árum áður en
þau fundust.
Þegar cortison og ACTH
komu fram árið 1949, urðu
flestir læknar undrandi á því
hve víðtæk áhrif þeirra voru.
Hvernig gat eitt lyf eins og
cortison haft áhrif á fjölmarga,
að því er virtist algerlega
óskylda sjúkdóma — liðagigt,
asthma, húðsjúkdóma, vöðva-
sjúkdóma og augnsjúkdóma?
Að áliti Selyes lá svarið í augum
uppi: með því að gefa rottum
of stóran skammt af DCA og
STH hafði hann framkallað í
þeim sömu sjúkdómana. Corti-
son og ACTH gerðu ekki ann-
að en að koma aftur á hinu
kemíska jafnvægi — og þá
hurfu sjúkdómarnir eins og
dögg fyrir sólu.
Tilraunir Selyes hafa rutt
brautina fyrir aðrar stórmerki-
legar framfarir á sviði læknis-
fræðinnar. Dauðsföll af völdum
illkynjaðrar blóðþrýstingshækk-
unar orsakast venjulega af því