Úrval - 01.12.1954, Page 53

1 STUTTU MÁLI
51
dýranna, því flóknara verður
viðfangsefnið. Á síðustu árum
hefur mönnum loks tekizt að
sannprófa, að farfuglar og bý-
flugur nota mikið sólina sem
áttavita. Jafnvel þó að skýjað
sé og ekki sjái til sólar geta
þau áttað sig eftir geislunum,
sem berast gegnum skýin.
Það þarf mjög gott tímaskyn
til þess að geta áttað sig eftir
sólinni og tekið tillit til ferðar
sólarinnar yfir himinhvolfið.
Veitist mörgum manninum það
nógu erfið þraut. En það eru
til dýr, sem geta leyst þá þraut,
sem er enn þyngri, að nota
tunglið sem áttavita. Þetta er
þeim mun meiri vandi sem
braut tunglsins um himinhvolf-
ið er mjög breytileg og flókin.
Jafnvel mennirnir eiga erfitt
með að læra brautir tunglsins
um næturhimininn.
Samt hefur tveim ítölskum
náttúrufræðingum tekizt að
sanna, að jafnvel frumstæð
smádýr geta áttað sig eftir
gangi tunglsins á grundvelli
reynslu, sem jafnvel mennirnir
eiga erfitt með að átta sig á.
Náttúrufræðingarnir L. Pardi
og F. Papi gerðu tilraunir á
marflóm. Þær eru velþekktar
hvarvetna við strendur Evrópu.
Gangi maður í fjöruborðinu að
sumarlagi má sjá þær stökkva
undan fótum manns. Marflóin
lifir í fjöruborðinu þar sem
sjór og land mætast. Ef of
þurrt verður í ki'ingum hana,
hoppar hún í átt til sjávar, en
hún kærir sig heldur ekki um að
vera í sjónum. Svo óskeikul er
ratvísi þessara smádýra, að fari
maður með þær inn í land,
hoppa þær í átt til strandar
undir eins og þeim hefur verið
sleppt. Þeir félagar Pardi og
Papi veiddu mikið af þeim, og
ef þeir fluttu þær í glerkrukk-
um þá þrengdu þær sér flestar
að þeirri hliðinni, sem vissi til
sjávar.
Það er þó ekki rakinn eða
lyktin frá hafinu, sem dregur
þær, heldur leita þær í þá átt,
sem þær hafa vanzit á að finna
sjóinn, ef of þurrt verður í
kringum þær. Þeir félagar tóku
marflær á strönd Adríahafs-
ins og fóru með þær þvert yfir
skagann (hælinn) syðst á íta-
líu og slepptu þeim við strönd
Tarantoflóans. Þær hoppuðu þá
ekki niður að f jöruborðinu, held-
ur í austur í átt til Adríahafs-
ins. Það var sú átt, sem þær
höfðu vanizt, og þær notuðu sól-
ina fyrir áttavita. Þeir félagar
tóku eftir, að marflærnar sneru
sér fyrst í átt til sólar áður en
þær hoppuðu í ,,sína“ átt. Ef
flærnar voru hafðai' í „búri,“
gátu þeir með speglum breytt
stefnu sólarinnar og á þann hátt
villt um fyrir flónum. Mátti fá
þær tii að hoppa í hvaða átt
sem var með því að snúa spegl-
unum.
Það kom í Ijós, að í dimmum
klefum eða á tunglskinslausum
nóttum gátu marflærnar ekki
áttað sig. Stundum reyndu þær