Úrval - 01.12.1954, Síða 57

ÖRVAREITRIÐ KÚRARE
55
sem lamaður var. Af þessu dró
Bernard þá ályktun, að kúrare
verkaði aðeins á þann hluta
taugakerfisins, sem stjórnar
hreyfingunum, en ekki á skyn-
taugarnar.
En hann lét ekki þar við
sitja. Menn gátu þegar á þess-
um tíma örvað taug með raf-
magni, þannig að vöðvinn sem
hún stjórnaði dróst saman. Það
er líka hægt að erta vöðva
með því að snerta hann beint,
án þess að snerta taug hans.
Claude Bernard uppgötvaði nú,
að í dýrum, sem hafði verið
gefið kúrare, var leiðsluhæfi-
leiki taugarinnar óskertur.
Hann baðaði taugina sjálfa í
kúrare, en gat eftir sem áður
framkallað samdrátt í vöðvan-
um, þegar hann erti taugina
með rafmagni. Ef hann á hinn
bóginn baðaði vöðvana í kúrare,
gat hann ekki framkallað sam-
drátt í honum með því að erta
taug hans, en hinsvegar gat
hann framkallað samdrátt í
vöðvanum með því að erta hann
sjálfan. Þannig voru vöðvi og
taug fyllilega starfhæf hvort
fyrir sig, þrátt fyrir eitrunina,
en sambandið milli þeirra var
á einhvern hátt rofið. Af þessu
dró Claude Bernard þá álykt-
un, að eitrið verkaði einhvers-
staðar mitt á milli taugarinnar
og vöðvans. Þessi ályktun reynd-
ist rétt, við vitum nú, að það
er einmitt tengingin milli taug-
aiinnar og vöðvans, sem kúrare
hefur áhrif á eða rýfur.
Eitraðar örvar hafa þekkzt
svo langt aftur sem sögur ná
og verið notaðar bæði til veiða
og í styrjöldum. Þeir Evrópu-
menn sem fyrstir komu til
Ameríku sögðu eftir heimkom-
una frá hinum eitruðu örvum
Indíánanna, sem þeir skutu
gegnum blásturspípur. Sá sem
varð fyrir slíkri ör hneig til
jarðar hljóðlaust og gaf þegar
upp andann. Einn þessara land-
könnuða var Sir Walter Raleigh,
sem var í þjónustu Elísabetar
I Englandsdrottningar. Hann
mun einnig hafa verið sá fyrsti,
sem kom til Evrópu með hið
dökkbrúna eitur, sem Indíánarn-
ir bjuggu til og kölluðu kúrare.
Öðru hvoru næstu aldir barst
til Evrópu ein og ein leirkrukka
eða bambuspípa með kúrare og
komst þar í hendur kaupmanna,
lækna eða náttúrusafnara.
Landi Claude Bernards, Charles
Marie de la Condamine, sem
tók þátt í frönskum leiðangri,
er gerður var út til að mæla
hádegisbaug jarðarinnar, kom
með örvareitrið heim með sér.
Eftir heimkomuna hafði hann
sýningar á því hvernig eitrið
lamaði fugla og vöktu þær
mikla athygli.
Kynlegar sögur bárust um
þetta dularfulla eitur vestan um
haf. Sagt var, að það væri bú-
ið til úr nöðrublóði, viðarberki
og laufblöðum, soðið í galdra-
pottum, sem gamlar konur
gættu, og væri það haft til
marks um það að suðunni væri