Úrval - 01.12.1954, Page 77

HÖFUNDURINN OG LESENDUR HANS
75
fyrir alla yfirboðara, að banna
fólki að lesa það, sem það vill
lesa. Eitt hið athyglisverðasta
einkenni afbrotaunglings er, að
svo margir þeirra skuli hvorki
geta lesið né heldur vilja byrja
á því. Þeir hafa verið fældir frá
því. Maður efast um, að þeim
hafi nokkru sinni verið lesnar
bækur í æsku, en ef svo hefur
verið, munu þær 'bækur hafa
verið til þess eins fallnar, að
staðfesta bóklestur leiðinlegan.
Allir krakkar hafa unun af
skemmtilegum sögum. Þeir eru
næstum allir efni í lesendur,
og lestur er mörgum þeirra
eini möguleikinn til að mennt-
ast. Sá möguleiki er til staðar
ævina út. Flestir eru óhæfir
til að læra nokkurn hlut upp
úr tuttugu og fimm ára aldri.
En ef þeir hafa vanizt bóklestri,
munu þeir lesa sér til skemmt-
unar, þeir munu jafnvel verja
fé til bókakaupa. Og oft munu
þeir, með aldrinum, snúa baki
við ómerkilegum sögum, klám-
ritum og hrollvekjum, og taka
til við höfundana miklu.
Það er alrangt að halda, að
lesendur alhuga-höfundar sam-
anstandi af háskólamönnum og
hinum svonefndu flibbamönn-
um. Það er enginn stéttamunur
meðal lesenda. Háskólar skipta
engu, spyrjið bókaverði, spyrjið
rithöfunda. Þeim berast skarp-
legustu bréfin frá fólki, sem
aldrei hefur stigið fæti inn í há-
skóla, frá stritandi húsfreyjum,
sem skrifa á eldhúsborðinu milli
vélar og vasks. Bók er reynsla;
mikil bók er djúp, voldug
reynsla. Fólk, sem lifir við kröpp
kjör og kalda aðbúð, hví ætti
það ekki að geta skilið Tolstoj
og Henry James ? Ég þekki hafn-
arverkamann og konu hans, sem
lesa James og alla hina sígildu
höfunda, og hafa mikið yndi af.
Þau búa í leiguhjalli, en þau
eru í nánu sambandi við nokkra
þá merkustu og aðdáunarverð-
ustu menn, sem uppi hafa verið.
Lesendahópur höfundar binzt
ekki við stéttir. Miklir lærdóms-
menn lesa reyfara, og mjög
venjulegt fólk nýtur meistar-
anna. Og það sem meira er um
vert: það getur fyllt hina ólík-
ustu lesendahópa. Lestur er eins
og matarlyst, hann er háður
skapinu. Eg á fulla hillu af
meistaraverkum, sem eru valin
með tilliti til þess að vera sem
fjölbreyttust. Peacock stendur
hjá Melville, Proust er næstur
Genji, Compton-Burnett hjá
Svevo, Mark Twain hjá Tche-
kov, o. s. frv., eintómar andstæð-
ur. Ég hef lesið þessar bækur
svo oft, að ég get opnað næstum
hverja bók hvar sem er og sagt
til um, hvar ég er í sögunni og
hvað fólkið er að gera. Og ég
er á svipstundu stiginn inn í
einkaheim höfundar, heiminn
sem hann skapaði sér sjálfum.
Ég hitti hann á ný í þessum
heimi, einkenni hans, skoðanir
hans.
Satt að segja þekkjum við
enga eins vel og við þekkjum