Saga - 2021, Side 7

F O R M Á L I R I T S T J Ó R A
Um tíma var talið að fyrsta kvikmynd sem leikstýrt hefði verið af konu á
Íslandi væri Ágirnd Svölu Hannesdóttur frá 1952. Nýlega fannst hins vegar
á Kvikmyndasafni Íslands eldri mynd eftir konu, þriggja mínútna dans-
kennslumyndin Flat-Charlestone sem danskennarinn og íþróttakonan Ruth
Hanson gerði í samstarfi við Loft Guðmundsson árið 1927. Kápu Sögu prýða
myndir af systrunum Ruth og Rigmor Hanson úr þessari fallegu og merki-
legu kvikmynd. Gunnar Tómas Kristófersson skrifar forsíðumyndargrein
um ódauðleg dansspor.
Deilur um minnismerki um sögulegar persónur eða atburði voru áber-
andi víða á Vesturlöndum árið 2020 í kjölfar dauða Georges Floyd og upp-
risu #BlackLivesMatter-hreyfingarinnar í Bandaríkjunum. Þær sýndu svo
ekki er um villst að söguskoðanir og hið sögulega minni þjóða er síbreytilegt
og getur verið vettvangur átaka um merkingu og túlkun, um gildi og sjálfs-
mynd. Álitamálin að þessu sinni bera yfirskriftina Söguskoðun í almanna -
rými. Þar skrifa Ólafur Rastrick, Ann-Sofie N. Gremaud, Hafdís Erla Haf steins -
dóttir og Áki Karlsson um ólíkar hliðar þessarar umræðu um hið síkvika
sögulega minni og birtingarmyndir þess á götum og torgum almannarýmis-
ins.
Ritrýndar greinar í heftinu eru tvær. Kristín Ingvarsdóttir skrifar um það
sem hún kallar japanska tímabilið í hvalveiðum Íslendinga 1971–1990, þegar
sala, vinnsla og viðskipti Íslendinga með hvalkjöt miðuðust í vaxandi mæli
við Japan. Kristín rekur samskipti þessara tveggja hvalveiðiþjóða og skoðar
sameiginlega hagsmuni þeirra en einnig hvað greinir þær að. Hún leitar
ekki aðeins fanga í rituðum heimildum heldur einnig viðtölum við einstak-
linga sem þekkja til þessarar sögu. Hrafnkell Lárusson skrifar um einkenni,
áhrif og hnignun þess sem hann kallar íslenska dyggðasamfélagið og það
hvernig viðurkenndar dyggðir, trúarhugmyndir og siðferðisviðmið tóku
breytingum á Íslandi um aldamótin 1900, með sérstakri áherslu á frumheim-
ildir frá Austurlandi. Grein Hrafnkels byggir að hluta á doktorsritgerð hans
í sagnfræði sem hann varði við Háskóla Íslands í apríl 2021 en í þessu hefti
Sögu má einnig finna andmæli Páls Björnssonar og Írisar Ellenberger við
vörnina.
Njörður Sigurðsson á Þjóðskjalasafni Íslands skrifar grein í þættinum
Saga og miðlun um Biblíubréfið svokallaða, verðmætt skjal frá 1874 með 23
þjónustufrímerkjum frá Íslandi sem hefur gengið kaupum og sölum undan-
farna áratugi. Biblíubréfið var viðfangsefni heimildarmyndar sem sýnd var
á RÚV vorið 2021 en síðan hefur farið fram rannsókn á uppruna þess og
eignarhaldi á Þjóðskjalasafni. Halldóra Kristinsdóttir skrifar um dagbækur
Hannesar Thorsteinson, sem varðveittar eru á Landsbókasafni Íslands –