Saga - 2021, Blaðsíða 54

vír neðan úr þyrlu í lágflugi. Styttan virðist teygja höndina til kon-
unnar um leið og hún svífur fram hjá.
Atriðið vísar til sögulegra atburða haustið 1991 þegar risavaxin
stytta af Lenín var brotin niður og fjarlægð af torgi í Berlín sem borið
hafði nafn byltingarhetjunnar frá 1967. Rúmu ári fyrr voru þýsku
ríkin tvö formlega sameinuð í eitt og tákn um myndugleika aust-
urþýsku stjórnarinnar hurfu úr almannarými Berlínarbúa á örskots-
stund. Stærri minnisvarðar í austurhlutanum voru oft tilefni kosn-
inga í hverfis- og bæjarráðum sem leiddu til þess að styttur þýskra
kommúnista eins og Rosu Luxemburg, Marx og Engels fengu að
standa en styttur af rússneskum pótintátum máttu fjúka við litla
eftir sjá.8 Þegar kom að Lenínstyttunni á Leninplatz var hins vegar
ár liðið frá sameiningu ríkjanna og mörg af vandamálunum og von-
brigðunum með stöðu Austur-Þjóðverja í nýja ríkinu þegar komin
fram. Fjöldi fólks missti vinnuna um leið og lífshættir, opinber þjón-
usta og efnislegt umhverfi íbúa austurhlutans tóku stakkaskiptum.
Þegar kom að því að fjarlægja Lenín af Leninplatz var því þegar
kominn grundvöllur fyrir því sem síðar var kallað „ostalgía“ —
eftir sjá eftir Austur-Þýskalandi sem í minningunni einkenndist af
meiri samhygð og framsæknari félagslegum gildum en fólk upplifði
eftir yfirtöku sambandsríkisins.
Það er að minnsta kosti ein skýring á vandræðunum sem hófust
í kjölfar ákvörðunar hverfisráðs Friedrichshain í Berlín að styttan
skyldi rifin. Um 1.000 manns skrifuðu undir mótmælaskjal og íbúar
í blokkunum við styttuna skipulögðu mótmælastöður. Niðurrif
styttunnar gaf fólki tilefni til að tjá vonbrigði sín með sameiningu
þýsku ríkjanna ásamt söknuði eftir draumnum um réttlátt þjóðfélag
sem Austur-Þýskaland átti að vera (þótt sá draumur hafi reynst
mörgum martröð). Þótt styttan af Lenín væri stór fyrir gerðu þessi
hugmyndatengsl hana enn fyrirferðarmeiri í hugum fólks.
Það var kannski ekkert skrítið hvað þýska sambandsþingið sótti
fast að rífa styttuna niður. Táknrænt gildi hennar (og stærð) setti
spurningarmerki við nýja ríkið. Hún var í vissum skilningi listræn
útfærsla hugmyndarinnar á bak við Berlínarmúrinn. Niðurrif stytt-
unnar hófst eftir langt þref og mótmælastöður þann 8. nóvember 1991.
Hún var söguð niður í 129 hluta sem voru vandlega grafnir í jörð í
skógi rétt utan við borgina. Nokkrum árum síðar komst banda rískur
álitamál52
8 Anna Saunders, „The Ghosts of Lenin, Thälmann and Marx in the Post-Socialist
Cityscape,“ German Life and Letters 63, nr. 4 (2010): 441‒457.