Saga - 2021, Side 27

viðgang og túlkun hennar eftir því sem tíminn líður. Samtal við vini
og fjölskyldu, sem áður er nefnt, getur sett minningu í annað sam-
hengi. Reynsla þeirra af sama eða sambærilegu atviki getur verið
ólík og úrvinnslan önnur, fram geta komið nýjar upplýsingar sem
setja eigin reynslu í annað samhengi. Þetta á við persónulegar minn-
ingar en einnig þær félagslegu. Einstaklingar og stofnanir eru vissu-
lega í misgóðri stöðu til að halda minningum á lofti en að minnsta
kosti í lýðræðissamfélögum gerum við okkur vonir um að fólk eigi
kost á samræðu um túlkun arfleifðarinnar, samningaviðræðum um
inntak og þýðingu þess sem er minnst. Að minnast er gjörningur
sem felur í sér virka athöfn: úrvinnslu, grisjun og endurmat.
Þótt staðir séu gjarnan ásóttir af fortíðinni, merkingu og efnisleg-
um leifum liðinna tíma og kynslóða, þá er ekki þar með sagt að var-
anleiki staðarins loki á túlkunarmöguleikana, ekki þannig að efnis-
eigindir staðarins beri með sér hvernig við skiljum þá og skynjum.
Hugsunin á bak við orðtakið sem hvatamenn breytinga grípa stund-
um þegar þeir segja að eitt eða annað sé ekki „meitlað í stein“ er því
villandi. Myndlíkingin gengur út á að merkingin sé varanleg þegar
henni hefur verið komið í efnislegt form steinsins. Þetta er reyndar
hugsunin sem drífur áfram bakhjarla menningarinnar í að reisa
minnisvarða en hún ber jafnframt í sér takmörk verkefnis þeirra.
Það sem stendur markmiði vörðugerðarmanna fyrir þrifum er að
merking efnislegra fyrirbæra eins og líkneskja er ekki einungis háð
ætlan höfundarins eða þess samfélags sem skapar minnisvarðann
heldur og þeirra sem lesa úr (eða lykta af) minnisvarðanum og
kunna að túlka hann á annan hátt en til var ætlast. Landfræð ingur -
inn Karen E. Till bendir á að þótt litið sé á staði sem efnislega raun-
verulega og stöðuga í tíma, „gefa tímanum rýmislega festu“ eins og
hún orðar það, er merking þeirra sífellt umsköpuð og endurtúlkuð
í samtímanum.9 Til að ná utan um samhengi minninga og staða
verður því að taka með í reikninginn hvernig fólkið sem umgengst
staðina og minnisvarðana ástundar það að minnast.
Í þessu ljósi kemur nokkuð á óvart að þorri þeirra mörgu rann-
sókna sem gerðar hafa verið á stöðum minninga hafa ekkert sérstak-
lega miðað að því að rannsaka hvað það er sem fólk man á þessum
stöðum. Áherslan hefur verið á að greina þau hugmyndalegu mark -
mið sem liggja slíkum minjastöðum eða minnismerkjum til grund-
söguskoðun í almannarými 25
9 Karen E. Till, The New Berlin: Memory, Politics, Place (Minneapolis: University of
Minnesota Press, 2005), 9: „they [places] give a spatial “fix“ to time“.