Saga - 2021, Side 196

fram komi sínu vondu málefni sem Davíð segir. En vér erum drott-
ins.“
Það styður upprunaleika handritsins Thott 541 að vísa Ólafs og
hugleiðingin um hið góða (paradís) sem er meðtekið hér á jörð er
hvort tveggja að finna í Tyrkjaránssögu Björns Jónssonar á Skarðsá
en ekki í neinum öðrum handritum. Tyrkjaránssögu Björns afritaði
Jón Þorkelsson eldri (skólameistari í Skálholti o.fl.) af mikilli vand-
virkni og gerði það líklega eftir frumriti Björns. Björn hafði ferða -
sögu Ólafs undir höndum þegar hann skráði sitt verk 1643 og hún
var nær frumgerðinni en þau afrit sem við höfum nú úr að spila.
Þó að handritið Thott 541 sé upprunalegast að mínu áliti er feng-
ur að útgáfum Más á ferðasögunni. Þær eru skráðar með nútíma-
stafsetningu og án neðanmálsgreina sem trufla sumt fólk og eru því
aðgengilegar almenningi.
Það er einnig fengur að því að fá á prent bréf frá Gísla Oddssyni,
biskupi í Skálholti, um hjúskaparvandamál og brot fólks í Eyjum
sem fæst hafa komist á prent áður. Biskupi er mikill vandi á hönd-
um, reynir að fara eftir „öllum kónglegrar majestatis bífalningum“
(227) og vill að fólki sé stuggað sundur sem fallið hefur í barneignir.
En róðurinn er þungur: „Borið hefi eg þetta erindi fram og stirð orð
í staðinn fengið“ (235). Hann kvartar „vegna ótímanlegrar vægðar
og hirðulausrar miskunnsemi“ (234) og varar Vestmannaeyinga við
að forsóma guðsþjónustur „hvorki fyrir fiska uppburð né af þeirra
verkun, svo ei sýnist að menn þjóni meir maganum en guði …“ (236).
„Sparið ekki munnsins sverð og valdsins vopn þeim harð hnökk uðu
og þrálátu syndurum, svo að drottinn neyðist ekki til að nýju að
leggja sínar of þungar hefndarhendur bæði yfir yður og söfnuð-
inn“ (242). Tyrkjaránið var nefnilega áminning vegna þess hve „í
Vestmannaeyjum gangi margir hlutir óskikkanlega, ólíðanlega og
mjög óguðlega til, hvað sárt er að heyra“ (240). Hlýðnin er hins veg -
ar takmörkuð hjá almenningi, hvort sem er við prestana í Eyjum,
fógetann Sacharias eða biskupinn í Skálholti. Og þó að biskupinn
vilji beita munnsins sverði (sem hann gerir) og valdsins vopni (sem
„veraldlegir sneiða sig hjá“, 248) þá játar hann sig sjálfan í efa: „Ekki
veit eg hvort þeir eiga jafnrar náðar að njóta til giftinga sem brotlegir
hafa orðið 1, 2, 3, sem hinir þeir sig haldið hafa ærlega og vel“ (246).
Kári Bjarnason skrifar innblásinn inngang að Reisubókar útgáf -
unni þar sem hann rekur atburðarás Tyrkjaránsins og vísar og vitnar
af virðingu til ýmissa höfunda sem hafa um málið fjallað. Mikið
verk liggur að baki skrá hans yfir kveðskap séra Jóns Þorsteinssonar
þorsteinn helgason194