Saga - 2021, Side 61

kristín ingvarsdóttir
Japanska tímabilið í hvalveiðum
Íslendinga, 1971–1990
Hvalveiðar hafa leitt saman Íslendinga og Japani bæði í viðskiptum og
milliríkjasamstarfi. Hvalveiðar eiga sér langa sögu í báðum löndunum
og á undanförnum áratugum hefur Íslendingum og Japönum oft verið
skipað í sífellt fáliðaðri flokk hvalveiðiþjóða. Þótt hagsmunir landanna
hafi vissulega oft farið saman er þó mikil einföldun að leggja löndin að
jöfnu þegar kemur að hvalveiðum. Í þessari grein er horft til sögu hval-
veiða í Japan og á Íslandi, viðhorfa gagnvart hvalveiðum og nýtingar á
afurðinni. Fyrst og fremst er fjallað um tímabilið frá því að útflutningur
hvalkjöts frá Íslandi til Japans hófst árið 1971 og þar til Íslendingar
gerðu hlé á hvalveiðum árið 1990. Þetta tímabil er hér kallað japanska
tímabilið í íslenskum hvalveiðum en þá miðast sala, vinnsla og milli-
ríkjasamskipti Íslendinga um hvalveiðar í vaxandi mæli við Japan og
Japansmarkað. Í greininni verður leitast við að svara eftirfarandi spurn-
ingum: Hver hafa samskipti og tengsl Íslands og Japans verið varðandi
hvalveiðar? Hver var aðdragandi þess að útflutningur á hvalkjöti hófst
til Japans og í hverju fólust viðskiptin? Hvernig hafa hagsmunir Íslands
og Japans farið saman í hvalveiðideilunni?
Árið 2018 sögðu Japanir sig frá alþjóðasamningi um stjórnun
hvalveiða (e. International Convention for the Regulation of Whaling,
ICRW) sem undirritaður var í Washington árið 1946.1 Ári síðar
hófu þeir hvalveiðar í atvinnuskyni að nýju þrátt fyrir veiði-
bann2 Al þjóða hvalveiðiráðsins (e. International Whaling Commission,
Saga LIX:2 (2021), bls. 59–95.
Kristín Ingvarsdóttir, kristini@hi.is
G R E I N A R
1 Höfundur þakkar nafnlausum ritrýnum og Kristínu Svövu Tómasdóttur rit -
stjóra Sögu fyrir vandaðan yfirlestur og afar gagnlegar athugasemdir. Jafnframt
vill höfundur koma á framfæri þakklæti við Ólaf Egilsson fyrrverandi sendi -
herra fyrir glöggar ábendingar við vinnslu greinarinnar.
2 Í lagalegum skilningi er ekki um eiginlegt bann að ræða en þar sem ráðið hefur
ekki gefið út kvóta til atvinnuveiða síðan veiðistöðvunin tók gildi er algengt að
talað sé um „veiðibann“ bæði í fjölmiðlum og fræðitextum eins og nánar verður
fjallað um síðar í greininni.