Saga - 2021, Side 53

valdatákn eða lækka stall styttunnar gerbreytt upplifun fólks af
henni. Ef það dugar ekki til er hægt að breyta áletruninni á stallin -
um og reyna að taka þar tillit til ólíkra sjónarmiða eða draga úr upp-
hafningu myndefnisins, til dæmis með því að setja tileinkun lista-
mannsins í stað nafns myndefnisins líkt og gert var við styttu af
Loðvík XIV. í Lyon byltingarárið 1848. Svo er hægt að flytja styttuna
á nýjan stað þar sem hún getur verið ýmist miðlæg eða jaðarsett.
Þannig lýsir Jón Karl Helgason þeim tilfæringum sem gerðar voru
á styttum bæjarins í Reykjavík árið 1931 þegar ný stytta af Hannesi
Hafstein var sett fyrir framan stjórnarráðið þar sem Jón Sigurðsson
var áður, Jóni var komið fyrir á Austurvelli og Bertel Thorvaldsen,
sem áður var þar, var fluttur í Hljómskálagarðinn:
Skipting á þeim Hannesi Hafstein og Jóni Sigurðssyni bera keim af
hrókun en skiptunum á þeim Jóni og Thorvaldsen má fremur lýsa svo
að sá fyrrnefndi hafi skákað þeim síðarnefnda út af borðinu. Dansk-
íslenska listamanninum er gert að hörfa út á jaðar miðbæjarins.7
Var jaðarsetning Thorvaldsens táknræn fyrir jaðarsetningu danskra
áhrifa og danskra og danskættaðra Íslendinga á sama tíma? Nú
rennur ekkert blóð í bronsi og samanborið við margar ofbeldisfyllri
aðferðir til að gera upp við syndir fortíðar virðast breytingar á stytt-
um og öðrum minnismerkjum í raun fremur skynsamlegar. Hvern
sakar þótt ein bronsafsteypan sé færð til í almannarýminu eða tekin
til annarra nota? Þegar horft er á myndir af mótmælum hægriöfga-
manna í Charlotteville í Bandaríkjunum gegn því að stytta af Suður -
ríkjaforingjanum Robert E. Lee yrði fjarlægð 13. maí 2017 er auðvelt
að afskrifa þátttakendur sem hreinræktaða vitleysinga en líkt og
áður segir eru styttur flæktar saman við umhverfi okkar og sögu og
þær flækjur reynist stundum furðu erfitt að leysa.
Austrið sem áður var
Eitt eftirminnilegasta atriði þýsku kvikmyndarinnar Goodbye, Lenin!
eftir Wolfgang Becker er undir lok myndarinnar þegar móðirin, leik-
in af Katrin Saß, ráfar um götur Berlínar eftir að hafa legið í margra
mánaða dái. Eyrun fyllast af ærandi vélardrunum og við sjáum efri
hluta af risavaxinni styttu af Lenín með framrétta hönd hangandi í
söguskoðun í almannarými 51
7 Jón Karl Helgason, Ódáinsakur: Helgifesta þjóðardýrlinga (Reykjavík: Sögufélag,
2013), 109.