Úrval - 01.11.1968, Page 49

BESSASTAÐlR
47
allir áhöfn. Út af þessu varð mikil
rekistefna og milliríkjamál, og upp
úr þessu setti Danakonungur til
hirðstjórnar á íslandi alkunnan sjó-
garp, Sören Norby. Hann sat á
Bessastöðum, og er sagt, að hann
hafi fyrstur orðið til að sigla upp
Seyluna, er síðan varð höfn Bessa-
staða.
Sá maður, sem einna mestar sög-
ur fara af á Bessastöðum um miðja
16. öld, er kóngsfógetinn Diðrik
von Mynden. Hann hafði verið all-
lengi á íslandi og var af þýzku
bergi brotinn. Bróðir hans, Kort
von Mynden, var lengi kaupmaður
í Hafnarfirði, og hefur þess verið
getið til, að Diðrik hafi komið hing-
að fyrst til kaupsýslu. Diðrik von
Mynden var uppivöðslusamur og
fór um með barsmíðum og grip-
deildum, en tvær ferðir hans frá
Bessastöðum eru sögulegastar, hin
fyrri þegar hann ásamt Kláusi hirð-
stjóra var de Marvitzen tók Við-
eyjarklaustur á hvítasunni 1539,
brutu þar upp hús og hirzlur, hröktu
heimafólk nakið upp úr rúmum
sínum, börðu menn og bundu,
rændu og rupluðu. Hin förin var, er
Diðrik fór við tíunda mann í önd-
verðum ágústmánuði 1539 austur
yfir fjall til þess að taka klaustrin
í Kirkjubæ og Þykkvabæ. Þetta
var ekki fjölmennur flokkur, en
þó lét Diðrik svo um mælt, að ekki
mundi hann þurfa nema sjö menn
til að leggja undir sig landið allt.
Þetta fór þó á annan veg, því að í
þessari ferð drápu íslendingar Dið-
rik fógeta í Skálholti.
Það var síðan á Bessastöðum, að
þeir hittust seinast í maí 1541 for-
ráðamenn hins nýja siðar og kon-
ungs, Gissur biskup Einarsson og
Kristófer Hvítfeldur hirðstjóri. Þar
munu þeir hafa ráðið þeim ráðum,
er síðar komu fram, en 5. júní sigldi
Hvítfeldur hirðstjóri frá íslandi og
hafði með sér fanginn Ögmund
biskup Pálsson, er lézt í hafi.
Enn eru fleiri atburðir siðaskipt-
anna tengdir við Bessastaði eða
Bessastaða menn. Haustið 1550 var
helzt til forstöðu á Bessastöðum
Kristján skrifari, eins og hann hef-
ur verið nefndur, en Kristján var
fógeti eða umboðsmaður höfuðs-
mannsins, Lauentiusar Múle. Krist-
ján hafði áður verið bæjarstjórnar-
skrifari í Kaupmannahöfn, og af
því mun viðurnefni hans dregið.
Þegar andstæðingar Jóns Arason-
ar höfðu sigrazt á honum, var fyrst
gert ráð fyrir því, að hann og synir
hans, Björn og Ari, skyldu geymd-
ir í haldi og látnir bíða alþingis-
dóms samkvæmt lögum og lands-
rétti. Átti að skipta þeim á höfuð-
ból sigurvegaranna, Bessastaði,
Skálholt og Snóksdal, en þessi ráða-
gerð fórst fyrir, af því að Kristján
skrifari treysti sér ekki til að halda
neinn þeirra af ótta við fylgismenn
þeirra meðal norðlenzkra útróðrar-
manna um Suðurnes. Þá var afráð-
ið, að öxin og jörðin geymdu þá
bezt. Sent var eftir böðlinum til
Bessastaða, og segir svo í gömlum
þætti, að hann héti Jón Ólafsson,
herfileg kind sunnlenzk, og hafði
hann ekki réttað áður utan einn
mann.
Segja má að á árunum 1551 til
1555 hafi ísland verið hernumið