Úrval - 01.01.1973, Page 22

20
trjánna og draga þaðan út borkjarna,
sem eru á við blýið i blýanti i þvermál.
Síðan er lesið úr þessum árshringjum
meðhjálp smásjáa og þeir skoðaðir og
greindir i rannsóknarstofum af sömu
ákefð og tunglgrjót. (Slíkar boranir
gera trénu ekkert tjón, þvi að
borholurnar fyllast af trjákvoðu, sem
hefur lækningarmátt fyrir tréð).
Elzta burstaköngulfuran, sem enn
hefur fundizt á lifi, stóð fyrir neðan
Wheelertind i miðausturhluta
Nevadafylkis. Hún var næstum 5000
ára gömul, þegar hún var þvi miður
höggvin árið 1964 og bútuð i sundur til
rannsókna og sýnis. Núverandi
meistari er i Hvitufjöllum i Kaliforniu
og er yfir 4600 ára gamall (en elzta
risasequoia, rauðviðarfuran, sem um
er vitað, en þær voru lengi vel álitnar
vera elztu lifandi tré heims, er aðeins
3215 ára gömul). Margar bursta-
köngulfurur voru orðnar fullþroskaðar
á gullaldartima Aþenu og voru farnar
að fá á sig ellimörk, þegar Rómaveldi
kom til sögunnar.
Vöxtur þessa trés á þurrum og
köldum stöðum sýnir furðulega mikil
viðbrögð við árlegum mismuni
og raka. Hinir mismunandi ársvaxtar-
hringir, sem eru ýmist breiðir eða
mjóir, mynda ákveðin mynztur i
viönum. Þegar slik mynztur hafa verið
rannsökuð og einkenni þeirra
ákvörðuð, er hægt að nota þau til þess
að aldursákvarða ársvaxtar-
hringjaraðir i öðrum trjám (hvort sem
um burstaköngulfurur er að ræða
eða ekki), einnig i viðarbútum, sem
finnast i fjallshliðum, og i viðarbitum
og bútum i fornum rústum, jafnvel i
sviðnum og hálfbrunnum viðarleifum
ævafornra eldstæða.
I trjáársvaxtarhringjarann-
sóknarstofu, sem er við Arizona-
háskóla i Tucson hafa sérfræðingar
búið til meistaralegt „dagatal”, sem
grundvallast á ársvaxtarhringjum i
lifandi burstaköngultrjám og löngu
dauðum leifum slikra trjáa. Sam-
kvæmt þessu "dagatali” hefur hvert
ár fundizt og verið ákvarðar ailt aftur
til 6200 fyrir Krist. Og frekari upp-
lýsingar um hvert ár hafa síðan
fengizt við rannsókn á byggingu
frumanna i hinum ýmsu árshringjum.
Þvi má þannig skoða þessar furur sem
eins konar lifrænar tölvur, sem skrá
sjálfkrafa náttúrufyrirbæri og iifs-
skilyrði á hverjum tima.
Hvernig getur tré lifað svona furðu-
lega lengi? Það er mótsögn, að yfir-
leitt finnast elztu fururnar á hinum
óaðgengilegustu og hrjóstrugustu
stööum, I bröttum og grýttum fjalls-
hllðum I 3000 m hæð yfir sjávarmáli
eða jafnvel enn ofar, þar sem er mjög
lltill jarðvegur og einnig litil úrkoma.
Hafa aðstæður, sem maðurinn álitur
að megi teljast til erfiðra lifsskilyrða,
ef til vill stuðlaö að langlifi þessara
trjáa? öll tré, sem eru eldri en 1500
ára, hafa aðeins ræmur af trjáberki
upp eftir bol sínum, en slikt hægir á
vextinum og veldur þvi, að frumur
verða þéttar I sér og að I viðnum
myndast mikið af kvoðuleiðslum.
Viður, sem myndast þannig, stuðlar að
viðhaldi lifs I árþúsundir. Trén standa
jafnvel lengi eftir dauða sinn, allt að
þvi I 2000 ár. Viður þess kann að
haldast litt skemmdur i 4000 ár og
eyðist þá frekar við veðrum og molnun
en að hann rotni. Burstaköngulfurur,
sem lifa við betri lifsskilyrði, vaxa
hraðar, deyja fyrr og rotna fljótt.
Við finnum til eins konar lotningar i
návist sliks furðulegs aldurs. Hlýtur
ekki a’ð vera fólgin einhver
stórfengleg dulin merking i lifandi
„timatali”, sem nær allt aftur til
Konfúsiusar og Búddha, Mósesar og