Úrval - 01.11.1974, Side 72

70
ÚRVAL
Mestur hluti íbúanna, jafnvel
þeir, sem best voru menntaðir, lok-
uðu augunurri og vildu ekki viður-
kenna brjálæði harðstjórans — og
vesaldóm Rússlands — vildu ekki
viðurkenna að þetta væri jafn
skelfilegt og það var í raun og veru.
En Alexander „sá í gegnum Stalín“,
eins og einn rússneskur rithöfundur
hefur orðað það, meðan hann var
ennbá slánalegur unglingur með
beinabera handleggirra langt fram
úr slitinni skyrtunni.
Eins og næstum allir rússneskir
unglingar, sem höfðu hugsjón, dáð-
ist hann að Lenin, föður byltingar-
innar, og fyrsta leiðtoga kommún
istaflokksins. En andúð hans á eftir
komanda Lenins, hinum grimma og
grófgerða Stalín, jókst stöðugt.
Hann hafði viðurstyggð á hinni
„skefjalausu og’ hástemmdu dýrkun
á einum mar.ni, alltaf þessum eina
manni“. Og hann setti sér það mark
að sanna og skýra örlög Rússlands
á 20. öld. Hann ætlaði að skrifa
sagnaröð, þar sem sagt væri frá
hruni gamla keisaraveldisins í Rúss-
landi og fæðingu nýrrar sovétreglu
í ringulreið og vesaldómi heims-
styrjaldarinnar, byltingarinnar og
b j rgarastríðsins.
Og ein aðalpersónan í sagnabálk-
inum átti að vera ungur liðsforingi
í stórskotaliði í fyrri heimsstyrj-
öldinni — eins og Isai Solshenitsin.
Þetta var risavaxin fyrirætlun, sem
hefði vaxið hverjum þroskuðum
rithöfundi í augum, þótt hann hefði
haft tök á víðtækum rannsóknar-
gögnum. Fyrir óþekktan skólastrák
í sveitaþorpi, má kallast furðulegt,
að slík hugmynd skyldi geta orðið
til. En skapgerð Alexanders, vilja-
styrkur hans og trú á sjálfan sig, allt
betta var að fullu mótað. Hann hóf
mjög nákvæma rannsókn á tiltæk-
um sögugögnum.
Auðvitað lét hann ekki uppskátt
ura fyrirætlanir sínar. Ástandið var
í rauninni svo slæmt, að Alexander
og móðir hans höfðu orðið að grafa
hin þrjú heiðursmerki föður hans,
„ssm í bernsku minni voru álitin
sönnun um hættulegan glæp“, ein-
faidlega vegna þess, að það var
kelsarastjórnin sem hafði látið þau
í té.
Þótt kaldhæðnislegt megi virðast,
var honum vegna frábærrar frammi
stöðu í miðskóla veittur einn af
fyrstu Stalínsstyrkjunum við Rostov
háskóla. Þar reyndist. bókmennta-
námið, sem hann þráði, ófáanlegt,
svo að hann sneri sér að eðlis- og
staírðfræði, sem „reyndust auðveld
viðfangs". Jafnhliða lagði hann
stund á tungumál og bókmenntir í
formi bréfaskóla frá hinni virtu
Stoínun fyrir heimspeki, bókmennt-
ir og málvísindi í Moskvu. I frí-
tímanum lagði hann stund á þýsku,
las meistara sígildrar og evrópskrar
heimspeki og tók þátt í áhugamanna
leikhúsi. Með ströngum sjálfsaga
tóiist honum að ná góðum árangri
i öllu þessu.
Á sama tíma safnaðist vinahópur
um þennan sterka persónuleika.
Einn þeirra var Nikolai Vitkevits.
Þeir félagarnir höfðu eytt sumar-
leyfunum til að kanna landið á reið-
hjólum og árabát. Þessir tveir áttu
margt sameiginlegt heimspekilega
séð og áttu trúnað hvors annars.
Annar vinur var Natalja Resitov-