Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1888, Side 5

5
Sögur vorar eru ritaðar vegna viðburðanna, sem mönnum
þóttu merkilegir, og vegna vissra framúrskarandi manna, sem
menn vildu segja frá. J>að væri því næsta undarlegt, ef sögurit-
ararnir hefðu lagt svo mikla áherzlu á staðarlegar lýsingar, hefðu
þeir enga verulega vissu haft fyrir, að viðburðirnir sjálfir væru
sannir, heldr meira eða minna tilbúningr, sem þeir þá hefðu
verið sér meðvitandi um, að þeir hefðu orðið að ýkja, til að geta
gert úr þeim áheyrilega sögu. J>etta hefði og hlotið þannig að
vera, ef sögur vorar væru fyrst ritaðar 200 eða meir eða minna á
þriðja hundrað ár eftir viðburðina, því þá er sjáanlegt, að þeir hefðu
hlotið að vera farnir að gleymast, og einkum þegar aðrir enda
miklu stœrri viðburðir vóru komnir á milli, sem höfðu upp tekið
af nýju huga þjóðarinnar, sjá Árb. fornleifaf. 1887, bls. 23—25.
Á þennan hátt hefði það og komizt inn í meðvitund hinna fornu
rithöfunda og orðið að vana hjá þeim, að hirða alllítið um, hvort
þeir rituðu satt eða ósatt, og var þá lítil ástœða til að vera að
rannsaka sögustaði, og hvorki íslendingar né útlenzkir frœðimenn
hefðu þá getað gert kröfu til annars, eða fengið neina sérlega trú
á þeirra sagnfrœði.
Eg tala hér um vorar merkustu sögur, einkanlega þær, sem eg
hefi meira eða minna rannsakað.
Enn þar á móti er það svo margsinnis tekið fram í sögum
vorum, að þegar einhverir viðburðir urðu, er mönnum þóttu merki-
legir eða afreksverk, þá eru menn, er þar vóru mest við riðnir, óð-
ara spurðir um þá atburði, er þar gerðust, og þeir sögðu þá frá
þeim, og það bæði vandlega, og stundum hvað eftir annað, og
skal eg hér tilfœra eitt dœmi af mörgum. J>að er í Eyrbyggjas.,
þegar vígin urðu í Mávahlíð, og pórarinn svarti, systurson Arnkels
goða — og þeir félagar — vó f>orbjörn digra frá Fróðá, mág
Snorra goða, og þá menn, er með honum fóru til stefnunnar. J>ar
segir Eyrb., bls. 24—30: „Síðan fóru þeir fórarinn heim, ok var
Geirríð í dyrum, ok spyr pá hve farizt hefir. þ>órarinn kvað þá
vísu: .... Geirríð svarar: segi pér víg þorbjarnar? f>órarinn
kvað: .... 7ekit hefir pá brýningin, sagði Geirríð, ok gangit
inn ok bindit sár yður; ok svá var.
Nú er at segja frá Oddi Kötlusyni; hann fór þar til er hann
komtilFróðár ok sagðipar tíðindinl,i. Um daginn eftir vígin fór þ>ór-
arinn og þeir, sem að vígunum höfðu verið, inn i Bjarnarhöfn á
fund Vermundar mjóva mágs síns, þvi hann átti Guðnýju systur
f>órarins. “Vermundr heilsar þeim ok rýmdi þegar öndugit fyrir
þórarni. Enn er þeir höfðu niðr sezt, pá spurði Vermundr tíðinda.
þórarinn kvað: . . . Hvat er par frá at segja, mágr? segir Ver-
mundr. J>órarinn kvað: . . . Guðný systir hans nam staðar á gólfinu