Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1888, Síða 33

33
gott dœmi upp á hana, og stendr þvf í nánu sambandi við það,
sem hér er um að rœða; f báðum þessum sögum höfðu menn mikla
virðingu fyrir lögunum, svo að þær reynast að þvf leyti af sama
bergi brotnar.
f>egar vér nú berum saman þau afdrif og málalok, sem urðu
eftir þá tvo höfðingja, Arnkel og Snorra Sturluson, þá er mismunr-
inn næsta mikill, og kemr fram ólfkr aldarháttr; báðir vóru þeir
mikilmenni, hvor sinnar tíðar; enn af því að tvær aldir eru á milli
þeirra, er lýsing þeirra næsta ólík. þ>að er að eins lfkt, að báðir
vóru þeir drepnir með svikum.
Enn það er fleira enn saga laganna, eða virðing fyrir þeim,
sem sýnir, að vorar merku fomsögur hljóta að vera ritaðar fyrr
enn um miðja 13. öid, og það er stjórnarsaga landsins, eða með
öðrum orðum, frelsisandi þjóðarinnar og tilfinning fyrir að halda
sínum frjálslegu stjórnarháttum og varast kúgan útlendra höfðingja,
f>etta kemr svo víða fram f fornritum íslendinga, sem ná fram um
1030, bæði f vorum eigin sögum og Noregs sögu. Enn þessi hugs-
unarháttr þjóðarinnar er orðinn svo breyttr á 13. öldinni f Sturl-
unga tíð, sem kunnugt er, og það fyrir miðja öldina, að það þolir
engan samanburð.
þ>annig þarf að halda áfram, og tala um fleiri sögur, enn eg
verð hér að hætta í miðju kafi.
Eg veit það vel, að vandi er að ákveða, nær sögur vorar eru
ritaðar, og verðr það líklega aldrei fullsannað; enn sé þær flestar
(eg tala hér um vorar góðu fornsögur) verk 13 aldar, þá er ekki
nema um tvent að gera: annaðhvort verða þær þá að vera til-
búningr mestmegnis, og er þá lítið á þeim að byggja, og enginn
getr þá dregið neitt út úr þeim eða ályktað um kultúrsögu 10. og
11. aldar, hvorki um húsabyggingar, skip, klæða- eða vopnabúnað,
eða aðra háttu þjóðarinnar, sem áreiðanlegt sé, eða með öðrum orð-
um: menn verða þá að leggja árar í bát með þann forna tfma,
nema einungis má af þeim sjá málfrœði 13. aldar, — eða þá hitt,
að forfeðr vorir hafa haft það stálminni, sem næstum yfirgengr
mannlega skynsemi, og yrði þetta þó ekki í góðu samrœmi við
það, sem þeir menn þó halda, er þó aðhyllast hið fyrra, að rœð-
ur eða tölur fornmanna, sem ekki eru þó lengri enn svo sem 1 bls.
í 8 bl. br., geti ekki verið orðréttar, nema einungis að aðalefninu
til. Enn hvað vilja menn þá segja um lögin? Enda vóru þau strax
upp rituð eða mikill hluti þeirra, þegar á fyrsta hluta 12. aldar, ef
ekki eitthvað fyrr, og þykir það sennilegra af þeirri einföldu á-
stœðu, að menn treystu sér eigi til að muna þau öll lengr, þar
þau myndu æ verða nokkuð margbrotnari og stœrri eftirleiðis; enn
hvað er þó öll lagaheildin að reikna á móti þeim miklu og mörgu
5