Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Page 1

RANNSÓKNIR Á BERGÞÓRSHVOLI
Eftir Kristján Eldjárn og Gísla Gestsson.
INNGANGSORÐ
Njálsbrenna og bóklegar heimildir um hana eru tilefni þeirra forn-
leifarannsókna, er gerðar hafa verið á Bergþórshvoli og hér verður
gerð grein fyrir. Skal því að upphafi geta brennunnar stuttlega og
heimilda um hana.
I Brennu-Njáls sögu er lýst atburðum þeim öllum, er til þess leiddu,
að Njáll bóndi Þorgeirsson var inni brenndur ásamt fjölskyldu sinni
og nokkrum heimamönnum öðrum að Bergþórshvoli í Vestur-Land-
eyjum, og voru það 11 manns, sem inni brunnu, að því er sagan
hermir. Af sögunni er ráðið, að brennan hafi orðið þremur árum
fyrir Brjánsbardaga eða árið 1011, á sunnudagskvöldi, ,,þá er tveir
mánuðir voru til vetrar“, þ. e. 22. ágúst, en staðið fram eftir aðfara-
nótt hins 23. ágúst. I sumum annálum er brennuárið talið 1010.
í Landnámu er brennunnar getið, þar sem sagt er frá Þorgeiri
gollni: ,,hans son var Njáll, er inni var brenndur“. Svo í Sturlubók,
en í Hauksbók og Þórðarbók: ,,hans son var Njáll, er inni var brennd-
ur með átta (sjö) menn að Bergþórshvoli“, og er talið sennilegt,
að þetta sé upprunalegra og hafi Sturla stytt setninguna. Sviðu-Kári
eða Brennu-Kári er einnig nefndur í Landnámu. I Gunnlaugs sögu
ormstungu er talað um „brennu Njáls“ sem alþekktan atburð. I
Eddu tilfærir Snorri vísupart eftir Brennu-Njál, en getur hans ekki
að öðru. Brennu-Flosi (Flosi Þórðarson) er nefndur á nokkrum stöð-
um í fornritunum. Loks er Njálsbrenna talin í fornum annálum, eins
og þegar er nefnt.
Óhætt mun talið að líta svo á, að heimildir þessar staðfesti, að
Njáll hafi verið brenndur inni að Bergþórshvoli, að Njálsbrenna sé
söguleg staðreynd, enda hefur víst enginn tortryggt það. Njáls saga