Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Page 2

6
er hins vegar ein um að skýra frá aðdraganda þessa atburðar og at-
burðinum sjálfum, og hjá henni er eina vonin um að fá einhverja
vitneskju um húsaskipan eða annað staðháttarlegt á Bergþórshvoli,
er brennan varð. Hér er þó ekki um auðugan garð að gresja, eins
og raunar mátti vænta. Skal þó drepið á eftirfarandi atriði, sem ein-
hverju máli gœtu skipt við fornleifarannsókn á Bergþórshvoli:
1. Af sögunni er að sjá, að bærinn sé talinn nærri hvolnum (þ. e.
hól þeim, sem nú heitir Floshóll, sjá síðar): ,,Njáll . . . gekk út öðrum
megin hússins og sér, að þeir stefna upp á hvolinn“. — ,,Nú skul-
um vér ganga heim að bænum . . .“, segir Flosi, þegar þeir brennu-
menn hafa komið hestum sínum fyrir í dal í hvolnum. Annað verður
ekki ráðið um bæjarstæðið af sögunni.
2. Um húsin segir Njáll: ,,eru hér hús rammleg“ ... 1 brennu-
lýsingunni er síðan alltaf talað um skála og aðeins minnzt á vefjar-
stofu, þar sem skýrt er frá uppgrefti líkanna. I skálanum var loft á
þvertrjám, og getið er um þvertré í skálaenda og brúnás, ennfremur
gaflaS og hli&vegg, sem söguritari hugsar sér uppistandandi að brenn-
unni lokinni, og er það eflaust rétt hugsað. En annars er þetta allt
svo almenns eðlis, að lítið er á því að græða.
3. Ef Káragróf er rétt staðsett nú í túninu í Káragerði (sbr. Ká-
lund: Isl. beskr. I, bls. 251) og reykinn hefur lagt þangað frá brenn-
unni, ætti vindur að hafa verið austlægur, og má geta þess, að
austanátt er mjög rík á Bergþórshvoli. Þá væri einnig í sögunni vís-
bending um, að skálinn hafi snúið austur-vestur, því að Kári segir,
er þeir Skarphéðinn eru staddir í skálaenda: „hingað leggur allan
reykinn“.
Allt er þetta svo lítilfjörlegt, að lítill sem enginn undirbúningur er
í undir fornleifarannsókn á Bergþórshvoli. Vænlegra hefur því þótt
að líta á landslag þar og staðháttu, ráða af því, hvar líklegast sé,
að bær Njáls hafi staðið, og freista, hvað þar kæmi fram við rann-
sókn. Skal því umhverfi og landslagi Bergþórshvols lýst í fáum
orðum.
STAÐHÆTTIR
Eins og Landeyjarnar yfirleitt er umhverfi Bergþórshvols marflatt
og mjög lágt, 8 m yfir sjó. Er þar víðast hvar votlent. Upp af þessari
sléttu rísa einstakir hólar eða öldur, mismunandi á hæð, en eflaust
allt gamlir sjávarsandshólar, og er í þeim yfirleitt grunnt ofan á
hreinan sand. Grjót er ekki til í Landeyjum og víst hvergi nær en