Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Side 5

9
landnámsmanni, lítt 'kunnum landi, hefði bærinn líklega fljótt verið
fluttur og þá einmitt þangað, sem hann hefur alltaf staðið það
menn vita.
Staðhættir á Bergþórshvoli benda þannig eindregið til, að bær
Njáls muni hafa staðið þar sem enn stendur bærinn, og getur þó vitan-
lega skeikað nokkrum metrum til eða frá, bæjarstæðið er ekki þrengra
en það. Um þetta hafa allir þeir, er gert hafa rannsóknirnar á Berg-
þórshvoli, verið á einu máli, og leitin að brunaleifum frá Njálsbrennu
hefur því beinzt að miðhólnum, bæjarstæðinu.
SAGA RANNSÓKNANNA
Kr. Kálund segir frá því, að í matjurtagarði framan við bæinn á
Bergþórshvoli hafi nýlega (prentað 1877) fundizt þykkt öskulag,
sem í voru m. a. þó nokkrar þynnur og brot úr bronsi með greinileg-
um eldsmerkjum. Enn fremur sé sagt, að áður hafi fundizt töluvert
af brunnu torfi við endurbyggingu húsa í austasta hluta bæjarins.
Þetta er hið fyrsta, sem kunnugt er, að sagt hafi verið á prenti um
brunaleifar á Bergþórshvoli, og lætur Kálund fylgja þá athugasemd,
hvort askan í matjurtagarðinum muni ekki hafa verið einn hinna
venjulegu gömlu öskuhauga (Isl. beskr. I, 251). Má bæta því við,
að bronsþynnur með eldsmerkjum geta hæglega verið úr bronskötlum
með pöttahrími á (sjá bls. 47).
Sigurður Vigfússon kom að Bergþórshvoli 1883 og gróf þar eina
prófgrjdju 24. ágúst, niður með húsunum að húsabaki, og enn gróf
hann gryfju við hliðina á þessari 22. ágúst 1885 og aðra niður úr
baðstofugólfi í sama sinn, því að svo stóð á, að nýbúið var að taka
baðstofuna ofan.1 Allar voru þessar gryfjur svo litlar, að alls endis
ófullnægjandi er til að setja í rétt samband það sem í þeim fannst,
en auk þess verða þær nú ekki staðsettar lengur, þar eð Sigurður
miðaði stað þeirra við bæjarhúsin, er þá voru, en nú eru löngu horfin.
Þó var Matthíasi Þórðarsyni ekki grunlaust um, að hann hefði að
einhverju leyti orðið þessa jarðrasks Sigurðar var í rannsóknarsvæði
sínu 1927 og 1928. Sigurður Vigfússon lifði það ekki að gefa út
skýrslu um rannsóknir sínar á Bergþórshvoli að öðru leyti en því, að
hann lét efnagreina hvítt efni, er hann fann djúpt niðri, að því er
virðist a. m. k. 4 álnir. Var efni þetta talið skyr, og við vandaða og
ýtarlega efnagreiningu próf. V. Storchs í Kaupmannahöfn sannaðist,
1) Árbók 1888—92, bls. 43—45 og 64—66.