Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Page 68

72
Bergþórshvoli, básar með moldar- eða leirgólfi, röð af koluðum stúf-
um eftir niðurreknar spýtur milli básanna, holur eftir hæla fyrir miðj-
um básunum, stundum margar í sama básnum. Ljósmyndir af þess-
um dönsku járnaldarleifum eru sumar svo, að halda mætti, að þær
hefðu verið teknar í fjósrústinni á Bergþórshvoli. Má sérstaklega
nefna fjós frá Ginderup í Thy og annað frá Gording-heiði við Nissum-
fjörð (Fra Nationalmuseets Arbejdsmark 1930, bls. 17 o. áfr. og
Kuml 1951, bls. 40 o. áfr., einkum mynd 12, sem sýnir einn af
básunum). Er hér óvenju skýrt dæmi um ættarmót verklegrar menn-
ingar sögualdar hér á landi og járnaldarmenningar Norðurlanda
langt aftur fyrir víkingaöld.
LOKAORÐ
Uppgröfturinn á Bergþórshvoli var gerður vegna Njálsbrennu, þó
að vitanlegt væri, að hann kynni einnig að hafa almennt menningar-
sögulegt gildi. Eðlilegt er því að ljúka þessari greinargerð með nokkr-
um ályktunum um uppgröftinn og brennuna:
1. Brunalag eftir brunnin bæjarhús, skála eða stofu, hafa ekki
fundizt, og er þó búið að grafa svo mikið og víða í bæjarhólinn, að
hvergi er eftir ógrafið svæði, er leyfi rúm fyrir byggingar af þeirri
stærð, er gera verður ráð fyrir. Þó er sýnilegt, að grunnur stein-
hússins hefur hvergi nærri verið grafinn niður úr mannvistarlögun-
um, og gœtu því verið brunaleifar undir því, þó ekki undan heilu
stóru húsi.
2. Brunnið hefur sofnhús á Bergþórshvoli snemma á öldum, fyrir
víst meðan kornyrkja var enn stunduð hér á landi, og vegna dýptar
brunalagsins í mannvistarlögunum (-^230) virðist ekkert mæla
gegn því, að það gæti verið frá tíð Njálsbrennu. Þetta hús hefur
staðið að húsabaki og snúið norður-suður eða þvert á aðalhúsin, sem
hljóta að hafa snúið nokkurn veginn austur-vestur. Mætti hugsa sér,
að sofnhús þetta hafi verið sambyggt aðalhúsunum og þá sambæri-
legt, við t. d. bakhýsin í Stöng og á fleiri fornaldarbæjum, sem ein-
mitt hafa þessa afstöðu til aðalhúsanna. Ef svo er og sofnhúsið hefur
brunnið í Njálsbrennu, verður að hugsa sér, að brunaleifarnar hafi
verið fjarlægðar af aðalbrunasvæðinu og aðalhúsin byggð upp á sama
stað mjög fljótt eftir brennuna.
3. Fjós hefur brunnið á Bergþórshvoli í fornöld, og ekkert mælir
gegn því, að sá bruni hafi orðið á tíma Njálsbrennu. Hafi bær Njáls