Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Blaðsíða 72
KUML HJÁ SURTSSTÖÐUM
í JÖKULSÁRHLÍÐ
Eftir Jón Steffensen.
Surtsstaðir, sem er næsti bær fyrir innan Sleðbrjót í Jökulsárhlíð,
standa kippkorn upp í hlíðinni, og er mestur hluti túnsins fyrir neðan
(suðaustan) bæjarhúsin, og er það allbratt. Því hallar niður að mjó-
um mýrlendisrima, sem skilur túnfótinn frá ísnúnum klapparbökum
og blásnum melum með rofbörðum á milli, og nær þetta uppblásna
land að þjóðveginum út Jökulsárhlíðina. Handan (suðaustan) vegar-
ins hallar niður að Jökulsárbökkunum, sem eru grasi grónir. Jökuls-
áin, vegurinn, klappirnar og rofbörðin eru öll með stefnu út hlíðina,
SV—NA.
Sumarið 1945 var því veitt eftirtekt, að það skein á hauskúpu rétt
við eitt rofbarðið. Sýslumanni var tilkynnt um fundinn, en frekar var
ekki hirt um hann og þjóðminjaverði ekki gert viðvart.
Síðsumars 1947 fóru þeir stud. med. Gunnlaugur Snædal og Sig-
björn Björnsson, sonur bóndans á Surtsstöðum, á kumlstaðinn. Þeir
tóku hauskúpuna, er blásin var upp, og er þeir grófu til undir henni,
komu þeir þegar niður á aðra hauskúpu og hluta úr leggbeini. Annars
urðu þeir ekki varir, enda hættu þeir þegar greftinum og Gunnlaugur
tók hauskúpurnar í sína vörzlu.
I byrjun júlí 1949 átti Ari Jónsson læknir leið um Jökulsárhlíðina,
og athugaði hann þá kumlreitinn. Þá lágu þar á dreif á melnum
nokkrar perlur og mannstennur. Alls fundust 9 glerperlur; þær voru
gráleitar að utan, en grænar innan.. Sjö tennur ásamt broti úr spjald-
beini fundust, og tók Ari þessa hluti til varðveizlu og afhenti mér þá,
er ég kom austur. Sennilega hafa þessir hlutir verið í uppmokstrinum
1947, en ekki verið veitt athygli fyrr en nú, að vatn og vindur var
búinn að hreinsa af þeim moldina.