Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Page 95

97
Röð eyðibýlanna verður sólarleið frá Selsundsfjalli, í sv. frá Heklu,
og allt að Bjólfelli, vestur frá Heklu, og að bakhlið Selsundsfjalls,
þó með fráviki, sem óhjákvæmilegt er, inn á miðja ,,Árvelli“.
A. BÝLI OG BÆJARSTÆÐI, ALEYDD
EÐA ÓBYGGILEG
1. Sfearð bið eystra var landnámsjörð mikil. Byggði þar í
fyrstu Þorsteinn tjaldstæðingur Ásgrímsson, hersis í Noregi, síðla á
landnámsárum, líklega um 920. Með Þorsteini kom Þórunn, móður-
systir hans, sú er byggði þar í nánd, við Þórunnarhálsa, svo og Þor-
geir bróðir hans, þá ungur, en keypti síðar lönd af Hrafni Hængs-
syni á Hofi og byggði fyrstur í Odda.
Landnám Þorsteins er eigi greint nánar en svona: „Fyrir ofan Vík-
ingslæk ok út til móts við Svínhaga-Björn“. Jarðarstærðin er því
óviss, en allt til afréttar (og Heklu?) og líklegast norður í nánd við
Bjólfell og suður móts við Sandgilsland. Mörg býli þar síðar.
Hvar bærinn að Skarði hefir staðið, sést nú ekki, því að hraun
frá Heklu hefir runnið yfir bæjarstæðið og önnur mannvirki. Víst er
þó að bærinn hefir verið fyrir sunnan Selsundsfjall, og að líkindum
rétt undir skarðinu (slakkanum) í fjallinu, sem bærinn var kenndur
við — og fjallið þá sennilega nefnt Skarðsfell — eins og Skarð hið
ytra á Landi, er stóð fast upp við skarðið í Skarðsfjalli, þar til flúið
var úr sandgára niður á sléttuna 1877.
Hafi bærinn í Eystra Skarði staðið þar, sem hér er talið líklegast,
þá mun nú hraunið, margir tugir feta á þykkt, liggja yfir þeim stað.
Og afstaðan væri nálægt því 12 km sv. frá Heklu, 17 km nna. frá
Keldum og 30 km ana. frá Hellu við Rangárbrú.
Um þessa merkilegu landnámsjörð og stórbýli, Skarð hið eystra,
skal eg annars ekki ræða nánar hér, en vísa til ritgerðar minnar um
það í Árbók 1949—50, bls. 121 o. áfr. Læt eg nægja að geta þess
eins hér, að eg tel mega fullyrða, að Skarð hafi ekki eyðzt að fullu
fyrr en um 1440, í Heklugosi, er þá varð.
2. T jaldastaðir. Þeir hafa verið einhvers staðar í nánd við
Skarð, en alveg óvíst hvar eða í hverja átt þaðan, þó ekki í norður.
Hitt er víst, að bær sá og bújörð öll hefir hlotið sömu örlög og Skarð,
hulizt sama hrauni á sama ári að líkindum. Um eyðing þeirra er því
ekkert annað að segja.
Árbók Fornleifafélagsins — 7