Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Page 101

103
gömlum garði, sem nú er ávalur hryggur, vaxinn mosa og grasi.
Beinn er hann og þvert yfir nesið, milli brúna, að klettanefi í brún
Eldiviðarhrauns, og að lengd nærri 160 faðmar. Við norðurenda
garðsins er brúnin laust frá og aflíðandi, án nokkurs sýnilegs að-
halds. En vestur frá garði þessum, 13—14 faðma frá enda hans,
í beinni stefnu á Dagverðarnes sýnist vera annað garðlag eins, nema
nokkuð rýrara og minna áberandi, líklega lítið styttra og yngra. Það
mun enda nú á bakka við grafskurð eftir leysingavatn. Götuslóðar
gamlir sjást við garðlag þetta á báðar hliðar og inn yfir þvergarðinn
(eftir síðari alda kolagerðarmenn?). Hvort grjót er nokkurt í görð-
um þessum er órannsakað, en engin merki sjást til þess. Fyrir stór-
gripi hafa þeir verið gerðir, en varla fjárheldir úr torfi einu. Hvort
þvergarðurinn kynni að vera landamerkjagarður, verður nú ekki sagt,
en varla þó nema frá óþekktu býli að ofanverðu og nær þeim stað
en þrjú býlin þau fyrst nefndu. Vestlægi garðurinn bendir á kvíar
stórar til afnota fyrir Dagverðarnes (eða Hraun, þá er Dagverðarnes
lá í eyði). Armurinn að sunnanverðu er brött brún Eldiviðarhrauns-
ins, sennilega Iítið gróin þá og ekki aðgengileg stórgripum. Dyr kví-
anna að vestanverðu voru víðari en gaflhlaðið. — Varna mátti þetta
gripum að villast í skógana og gat sparað eltingarleik. Standa mátti
líka í ,,dyrunum“ og sjá yfir allt svæðið við gæzlu nautgripa og
hesta skógarmanna (ef til vill margra manna á tilteknum skógar-
dögum).
Jarðarmat og umsögn. Myrkur hylur Dagverðarnes fram eftir öldum,
eins og flest eyðibýli önnur á Rangárvöllum. Aldrei finnst þess getið við
jarðamat fyrr en 1861, og er þá aðeins 4,9 hdr., þrátt fyrir mesta dugn-
aðarbóndann þar þá og langstærsta búið, sem þekkist þar. Jarðamötin
1681,1696 og 1803 nefna ekki Dagverðarnes, líklegast í eyði öll þessi ár,
líka 1679 og 1711. Þá er þetta sagt: „Dögurðarnes eyðilagðist til fulls fyrir
12—14 árum eða þar um. Þangað til hélzt byggingin öði'u hverju um 16 ár
eða svo; þar fyrir hafði býlið langa tíma í eyði verið. Eigandi er haldin
kirkjan að Breiðabólstað í Fljótshlíð. Landskuld, nær byggingin hélzt, minnir
menn væri XX álnir. Beitarland jarðarinnar er rétt gott, túnstæði og gagn-
legt. Vatnsból ekki nær en tvær bæjarleiðir, og þar fyrir hefir byggingin
af fallið, væri annars vel byggilegt".
Ekki er þarna vikið einu orði að skóglendi jarðarinnar. Er og óvíst,
hvort frá upphafi eða hvenær Kolviðarhraun kann að hafa fylgt Dagverðar-
nesi. En þrátt fyrir gjöreyðing skóga þar, hefir land Dagverðarness ekki
blásið upp af þeim orsökum. Aldrei hefir byrjað uppblástur þar, og ekki
frá öðrum stað, fyrr en á öldinni, sem leið.