Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1951, Síða 105

107
hafi bærinn Hraun staðið, og hleðslugrjótið úr rústum bæjarins
verið notað í réttirnar. Þegar réttir þessar fylltust af sandi, eftir
1824, voru þær fluttar spölkorn vestur í heiðina, og byggðar þar úr
torfi og grjóti. Aftur fylltust þær af sandi, og var mest öll Réttaheiðin
sandkafin og uppblásin 1893. Þar með voru Keldnaréttir úr sögunni,
en nýjar réttir byggðar í landi Reyðarvatns, drjúgan spöl vsv. frá
læknum og nýja bænum þar.
Eigi er ólíklegt, að á fyrri öldum hafi lítil lind og hentugt vatnsból
komið upp sunnan undir syðra nefinu. Þangað gat líka runnið vatn
frá Sandgiljuáveitunni, er síðar verður sagt frá.
EySing og umhverfi. Hvenær Hraun lagðist í eyði, verður ekki
vitað með vissu, en líklegt er, að það hafi orðið eigi alllöngu eftir
söluna íyrrnefndu, 1549. Varla síðar en við Heklugosið 1597, eða
um aldamótaharðindin miklu 1601—3 („Lurkur, Píningur, Eymdar-
ár“). Að Hraun sé komið í eyði 1611, tel eg sæmilega sannað í
Sögu Keldna. Fyrir og eftir söluna hefir jörðin Hraun verið sameign
með Keldum, og sennilega byggt úr þeim í fyrstu. Eftir að Hraun
fór í eyði er líklegt, að land þess hafi sameinazt Keldnalandi. En svo
virðist þó sem eigandi Dagverðarness hafi líka viljað toga í sama skek-
ilinn. Það er einmitt meginhlutinn af því landi, er eg áætla Hrauni,
sem varð að þrætuepli og málaferlum 1824, milli Páls bónda á Keld-
um og Torfa prófasts á Breiðabólsstað, vegna Dagverðarness. Páll
vann málið og þar með mjög langa og góða landspildu og breiða að
neðanverðu: lína fyrir norðan Sauðanef, frá Pálssteini í Blesuvikshól.
En séra Torfi tapaði þessum merkjum: úr Pálssteini í Markhól, í
Hraunshól og í Smalaskálahól.
9. Hraunkot.1 Það er aðeins kippkorn vsv. frá umtöluðu Hrauns-
bæjarstæði, og örskammt til norðausturs frá Hraunshól þeim, er séra
Torfi vildi sölsa frá Keldum.
Rústir þessa býlis skoðaði eg bezt 1944. Litu þær þannig út: Bær-
inn hefir staðið á lágum hól eða bala, sem ekki er stærri en byggðar-
leifarnar. Eftir næstum örfok er þar að byrja gróður og smáhnjótar
þéttir yfir rústunum. Sést þó móta fyrir stærð og lagi byggingarinnar,
er verið hefir ein og samfelld, frá austri til vesturs, alls að lengd um
66 fet, og virðist vera um 12 fet á breidd að innanmáli, en kann þó
að hafa verið minna. Greinilega sést fyrir beinum vegg enda milli að
norðanverðu, og fyrir þvervegg um 6 fet á þykkt, 36 fet frá vestur-
1) Hefir verið byggt á heiði, en ekki hrauni; kynni því að vera réttara
Hraunskot.