Aldamót - 01.01.1902, Qupperneq 148

hátt í bókmentunum er ekki að öllu leyti fagnaðar-
efni. Það er bændastéttinni íslenzku óneitanlega til
hróss. En það er mentuðu mönnunum til kinnroða.
Það er vegna þess þeir leggja svo litla rækt við bók-
mentir vorar. Hvergi undir sólinni á þetta sér stað
nema hjá oss. Annars staðar eru það skólagengnu
mennirnir, sem hugsa og rita, og bera bókmentirnar á
herðum sér, — menn, sem einhverjum andlegum störf-
um gegna fyrir þjóð sína,—menn, sem hafa miklu
fleiri tómstundir og næði en nokkur bóndi, og marg-
falt fleiri skilyrði til að geta leyst verkið vel af hendi.
Þeir eru líka þar komnír svo langt á undan, að menn
með minni mentun og lítið næði, sem standa verða við
stritvinnu mestan hluta dagsins, geta ekki látið sér til
hugar koina að rita bækur, sem boðlegar þykja. Þetta
sýnir því í rauninni, hve skamt vér erum á veg
komnir. En að vér erum svo skamt á leið komnir, er
ekki bændunum að kenna. Öðru nær. Þeir standa
með orfið í annarri hendi og pennann í hinni og koma
svo miklu til leiðar, að furðu gegnir. En það er
skólagengnu, hámentuðu mönnunum með oss að
kenna. Það eru þeir, sem liggja á liði sínu. Þeir
sýnast of fáir vilja nokkuð á sig leggja. Þeim virðist
mikils til of mörgum vera fremur lítið um það hugað að
knýja þjóðlíf vort áfram með hugsunum sínum í ræðu
eða riti. Og þess vegna eru íslenzkir bændur hér um
bil jafningjar þeirra í bókmentunum, Ef til vill sýnir
það, að íslenzkir bændur eru meira andans atgjörfi
gæddir en bændur með erlendum þjóðum. En eink-
um og sér í lagi sýnir það nú hitt samt, sem ekki er
jafn-ánægjulegt á að benda, að skólagengnu menn-
irnir, bezt mentuðu mennirnir með þjóð vorri, þeir,
sem fyrir allra hluta sakir standa lang-bezt að vígi,
eru langar leiðir á eftir mentuðum mönnum annarra
þjóða í því að hefja bókmentir og andlegt líf vegs og
virðingar.
Það þurfa sannarlega að verða hjá oss aldamót
í þessu tilliti.