Samvinnan - 01.09.1927, Side 21

SAMVINNAN
195
unum, sem hann náði til hagfræði og fjelagsfræði. En þetta
varð tilefni til þess, að hann var tekinn fastur, og geymd-
ur missiri í dýflissu í Varsjá og síðan heilt ár i Pét-
ursborg. Eftir þnð var hann látinn laus og fékk leyfi til
að fara til Vesturlanda. Þá var hann rúmlega tvítugur.
Romuald dvaldi nú um stund í Berlin og gaf þar út blað
á pólsku með nokkrum jafnöldrum sínum. Rússastjórn
komst að þessu og bað þýsku stjórnina að reka þessa
hættulegu menn úr landi. Romuald fór þá til Svisslands.
I Zurich nam hann í tvö ár, en fór þá til Antwerpen og
hugðist að ljúka námi þar í verslunarhúskólanum. En um
leið og þangað kom heimtaði Rússastjórn að þessi „nem:
andiu væri rekinn úr landi. Þetta var ákveðið en þá gengu
studentar í Belgíu fram fyrir skjöldu og mótmæltu ofbeld-
isstefnu Rússa svo öfiuglega, að Romuald fékk að vera í
friði í Belgíu og lauk þar námi sinu. Meðan hann var í
Belgiu fór hann yfir til Englands, kyntist þar samvinnu-
hreyfingunni og varð hrifinn at' fordæmi Breta í þeim
efnum. Var hann þó enn nokkur ár í útlegð, löngum í
Svisslandi. Þráði hann mjög land sitt, og tókst loks að fá
vegabréf og heimfararleyfi hjá Rússastjórn. En um leið
og hann kom til iandamæra Póllands, var hann fluttur
beint til Pétursborgar og í dýflissu þar. Keisarinn sjálfur
hafði undirskrifað skipunina um handtöku. Romuald var
nú þrjú missiri í fangelsi, án þess að mál hans væri nokk-
urntima rannsakað eða hann dæmdur. En að þeim tíma
liðnum var honum þó gefið frelsi, en ekki heimfararleyfi.
I stað þess mátti hann fara til Kaukasus. Nú leið fram
að ósigri Rússa fyrir Japansmönnum og byltingunni 1905.
Keisarinn neyddist til að lina nokkuð á kúgun Pólverja.
Fjöldi af ættjarðarvinum kom heim úr útlegð. Einn af
þeim var Romuald. Gerðist hann nú oddviti fyrir því að
koma á víðtækari samvinnustarfsemi í landinu. Liðu svo
þrjú ár. Romuald var sístarfandi, á sífeldu ferðalagi um
landið til að fræða aimenning um samvinnustefnuna, til
að stofna kaupfélög, til að leiðbeina, fræða og hjálpa, all-
staðar þar sem hann náði til. Þess á milli vann liann á
13*